Đế quốc Ottoman – Dấu ấn 600 năm trong dòng chảy lịch sử nhân loại

Tìm hiểu lịch sử về đế quốc Ottoman, một trong những đế chế hùng bạo phổi và vĩnh viễn nhất trong lịch sử địa cầu.

Có thể bạn quan tâm: » 3 lời nói dối làm thay đổi lịch sử nhân loại

Đế chế Ottoman, đế chế được tạo nên bởi vì các bộ lạc Thổ Nhĩ Kỳ ở Tiểu Á, đã phát triển trở nên một trong những đế quốc hùng bạo gan nhất mọi người trong thế kỷ 15 và 16. Đế chế Ottoman tiếp tục hơn 600 năm cho tới chiến tranh nhân loại lần thứ nhất và tuyệt vời chấm dứt vào năm 1922. Cộng hòa Thổ Nhĩ Kỳ và một số giang sơn khác lại kế vị đế chế này ở đông nam châu Âu và Trung Đông. Quá trình hình thành và phát triển của đế chế hùng mạnh mẽ này kiên cố sẽ đem lại nhiều hiểu biết gợi cảm cho chúng ta.



Nguồn gốc của đế chế Ottoman

Tổ tiên của đế chế Ottoman hùng dũng mạnh là một phần bộ lạc du mục người ta Tây Đột Quyết (Gokturk), bởi không chịu sống dưới ách kẻ thống trị của nhà Đường nên đã di cư đến lãnh thổ Ba Tư và vị trí tiểu Á vào khoảng thế kỉ X. Bởi mang dòng máu của loài người Đột Quyết – tộc nhân dân lắp liền với những cuộc chinh phạt, xâm chiếm đất đai nên bộ tộc này đã mở mang tới vùng phía tây tới Armenia và Tiểu Á vào đầu thế kỷ 11.

Quá trình bành trướng đó đã khiến họ nảy sinh những mâu thuẫn với đế quốc Byzantine – còn được biết đến với tên gọi là đế quốc Đông La Mã. Kết quả của những mâu thuẫn này nghe đâu đã xẻ ngũ kể từ sau năm 1071, với thành tích lịch sử tại trận Manzikert, Đông La Mã đại bại, họ đã xây cất nên một đế quốc Seljuk hùng mạnh và là tiền thân của Ottoman ở vùng Tiểu Á.

Vào năm 1243, vì sự xâm lược của Mông cổ – đế chế hùng khỏe khoắn hàng đầu người thời bấy giờ, Seljuk vội vã bị tấn công bại và phân chia thành các vương quốc tí hon gọi là beylik. Một thủ lĩnh địa cầu Kayi là Ertuğrul Gazi đã chiếm được vùng đất miền Tây Seljuk trong một cuộc va chạm biên thuỳ bé nhỏ, song song được sự cho phép và bảo vệ của Seljuk, thủ lĩnh này đã hiệp tác với một số dân tộc khác lạ chế tạo lực lượng quân sự, phát triển cường độ nội tại của bộ tộc rồi chế tạo một đế chế cho riêng mình.

Nền móng trước hết của đế quốc Ottoman

Khi Ertuğrul Gazi từ trần năm 1281, Osman – nam giới của ông đã trở thành nhân loại kế nhiệm. Ngay sau đó, vào năm 1299, Osman tuyên bố mình là một Sultan – vị vua trước hết và desgin triều đại Ottoman. Triều đại Osman I khắc ghi sự khởi đầu chính thức của đế chế Ottoman kéo dài trong 6 thế kỷ.

Hình như những vương quốc nổi bật còn bận tâm tới việc xử lý những mâu thuẫn nội bộ, Osman I đã mở mang lãnh thổ của Ottoman tới tận rìa của đế quốc Đông La Mã. Năm 1326, sau khi Osman mất nam nhi ông – Orhan lên ngôi và dời đô đến Bursa, mở đầu triều đại Orhan I và bình ổn sự phát triển chính trị Lúc trước của dân tộc.

Hình như những triều đại khác biệt trên quả đât lúc bấy giờ ra sức kẻ thống trị bờ cõi bằng lối cai trị theo kiểu quân sự thì Ottoman lại đi trái lại điều đó. Với hệ thống cai trị Đặc trưng – tránh sự giai cấp theo vẻ bên ngoài quân sự, triều đình chế tạo ra một hệ thống pháp lý theo hình dáng tự trị. Theo đó, các dân tộc ít thế giới và hệ thống tôn giáo được tự quản lý công việc của mình một cách hòa bình, ít chịu chất vấn từ chính quyền trọng điểm.

Triều đình Ottoman xuất hiện trong thời kỳ này dường như không hề có sự thay đổi gì trong khoảng 4 thế kỷ sau đó. Năm 1360, không bao lâu khi đã Orhan mất, Murad I đã trở nên quốc vương mới và tiếp tục chinh phục những vùng cương vực bao quanh để mở rộng sự ách thống trị của đế quốc Ottoman.

Mở mang bờ cõi và binh cách

Trong khoảng 1 thế kỉ sau đó, sự soát sổ của đế chế hùng bạo phổi này không hoàn tất được mở mang tới vùng miền Đông địa trung hải và Balkan. Thessaloniki, một tỉnh thành quan trọng của Venezia bị chiếm năm 1387.

Năm 1389, cống phẩm của quân Thổ Nhĩ Kỳ tại trận Kosovo khiến cho Serbia mất quyền khám nghiệm trên vùng đất này, mở đường cho các cuộc xâm chiếm châu Âu của Sultan. Trận Nicopolis năm 1396 được xem là cuộc Thập tự chinh cuối cùng của thời Trung cổ, trong trận này quân Thập tự chinh đại bại trước quân Ottoman.

Với sự mở rộng ảnh hưởng của dân chúng Thổ vào vùng Balkan, thì cuộc chinh phục chiến lược vào Constantinople đã trở thành mục tiêu quyết định. Đế quốc đã thu được các vùng đất Đông La Mã lân cận Constantinople, cơ mà quần chúng La Mã vẫn tiếp tục được khi Tamerlane đánh chiếm Tiểu Á, và bỏ tù đọng Sultan Bayezid I sau trận Ankara năm 1402.

Các bờ cõi Ottoman ở vùng Balkan (điển dường như Thessaloniki, Macedonia và Kosovo) đều bị mất năm 1402 mà sau khi được lấy lại bởi Murad II trong những năm 30, 40 của thế kỉ XV.

Từ năm 1402 đến 1413, binh lửa bùng nổ thân các con của Bayezid, nhà nước rơi vào tao loạn, đế quốc Ottoman rơi vào thời kỳ ngăn cách trong lịch sử. Thời kỳ này chỉ thực sự xong xuôi khi vua Mehmed II lên ngôi và sản xuất lại việt nam.

Bất cứ Sultan nào của đế quốc Ottoman cũng đều mang trong mình tham vọng mở mang bờ cõi bằng đội quân tinh nhuệ của đế quốc mình. Khát vọng đó làm cho đế quốc đang dần lụi tàn Đông La Mã không khỏi thấp thỏm.

Đế quốc Ottoman hùng táo bạo số 1 lịch sử

Từ thời Vua Mehmed I và Mehmed II, quân đội Ottoman đã từng bước gặm nhấm rồi nuốt trọn cả vùng lãnh thổ La Mã rộng to. Dị thường vào thời Mehmed II, ông đã cho tái cấu trúc lại sông núi và quân đội, thực hiện nhiều mức sử dụng về giáo dục song song ban hành bộ chính sách trước tiên của Ottoman. Ông đã diễn đạt công dụng quân sự vẹn tuyền của mình trong trận đánh tranh đánh thẳng vào đế kinh Constantinople của La Mã trong năm 1453. Đế chế La Mã chính thức đổi ngôi, thị thành Constantinople đã trở nên kinh đô mới của đế quốc Ottoman, mở ra một kỷ nguyên mới cho đế chế Ottoman – kỷ nguyên phát triển phồn thịnh.

Từ khi khởi lập vào cuối thế kỉ XIII tới khi đạt được sự thịnh vượng tối cao vào thế kỉ XVI, XVII, bờ cõi Ottoman đã trải dài ở cả ba châu lục Á, u, Phi với diện tích lên tới 5,5 triệu km2 với khoảng 25 triệu dân – một con số lớn lao vào thời kỳ này.

Cụ thể: Đế quốc Ottoman đã trải dài vui sướng đông-nam châu Âu bờ bắc Địa Trung Hải, cả bờ biển bắc châu Phi cho tới Maroc phía nam Địa Trung Hải và trên phần bờ cõi của Ottoman cũ hiện tại đã có gần 30 giang san được tạo.

Vào đầu thế kỷ XVI, đế quốc Ottoman trở nên một trong những sông núi bự nhất trái đất thời bấy giờ với nền chính trị hùng mạnh. Vua Selim I – một trong những ông vua kiệt xuất của đế chế lên ngôi vào năm 1512 đã có công sáp nhập vùng Trung Đông vào bờ cõi Ottoman.

Năm 1514, ông đã đánh bại vua Ismail I (1501-1524) nhà Safavid của đế quốc Ba Tư trong trận Chaldiran rồi tới năm 1517 đã tàn phá nhà Mamluk con người trị vì ở Ai Cập, bắt đầu một thời kỳ Ai Cập thuộc Ottoman.

Năm 1520, Selim I mất, vua Suleiman I – nhân dân được phương tây biết đến với cái tên Suleiman Đại đế đã lên ngôi, đưa đế chế Ottoman lên đến đỉnh vinh quang trên chu toàn các lĩnh vực từ chính trị, quân sự tới văn hóa, xã hội.

Ông đã tái kiến thiết lại hệ thống công cụ pháp của Ottoman và làm tiếp công cuộc mở mang bờ cõi. Sau khi thôn tính được Beograd năm 1521, Suleiman mang quân đoạt được Vương quốc Hungary sau thắng lợi trong trận Mohács năm 1526. Sau đó, năm 1529 ông bao vây thành Wien, nhưng mà vì thời tiết ở đây hà khắc nên quân đội ông tháo lui.

Năm 1532, 25.000 quân Ottoman mở cuộc đánh Wien, nhưng bị đẩy lui cách Wien 97 km tại pháo đài Guns. Sau cuộc mở rộng xa nhất của đế quốc Ottoman năm 1543, hoàng đế Habsburg là Ferdinand xác nhận quyền cai trị của Ottoman trên đất Hungary năm 1547.

Dưới triều đại Suleiman I, Transylvania, Wallachia và Moldova biến thành những công quốc chư hầu của đế quốc. Ở phía đông, Ottoman chiếm Baghdad từ tay Ba Tư năm 1535, và liên tiếp nhận được Lưỡng Hà và Vịnh Ba Tư những năm sau đó. Khi thời đại Suleiman kết thúc, dân số Ottoman lên tới 15.000.000 nhân loại.

Từ năm 1571 – 1573, khi chiến tranh Thổ Nhĩ kỳ – Venezia nổ ra, hải quân Ottoman đã hành quân xâm lấn đảo Síp và cuối cùng buộc Venezia kí hòa ước nhượng hòn đảo này cho Ottoman trong năm 1573.



Giai đoạn đế quốc Ottoman suy yếu

Đầu thế kỉ XVII, đế quốc Ottoman bắt đầu rơi vào giai đoạn suy yếu. Các Sultan vào hiện giờ thường chỉ vui hưởng trong hậu cung, tuy nhiên, binh đoàn Janissary thường hay nổi dậy. Bên ngoài, quyền lực của đế quốc Ottoman bị suy giảm trầm trọng đến nỗi tàu thuyền của quả đât Venezia và thế giới Cozak thường xuyên quấy rối. Đồng thời cũng vào thời khắc này, quân Ba Tư cũng mở cuộc tấn công vào bờ cõi Ottoman ở Lưỡng Hà.

Năm 1656, dưới triều Mehmed IV (1648-1687), trong khi đế quốc gần bị sụp đổ, triều đình đành phải cử một nhân dân Albania 71 tuổi, Köprülü Mehmed Pasha làm tướng quốc (1656-1661). Tuy nhiên Köprülü Mehmed Pasha đã có nhiều hình thức quyết liệt để bài trừ nạn tham nhũng đang tồn tại. Tình hình Ottoman đã bất biến hơn vào đầu những năm 1670.

Dưới quyền Tể tướng Köprülü Fazıl Ahmed Pasha (1661-1676), và sau đó là tướng quốc Kara Mustafa Pasha (1676-1683), uy quyền của Ottoman được hồi phục. Trong khoảng thời gian này các hạm đội của Venezia, Ba Lan, Áo và Nga đã tấn công Ottoman nhưng liên tục bị đẩy lui. Quân đội Ottoman cũng tòa tháp xâm chiếm Ukraine và Podolia.

Đế quốc Ottoman hồi phục

Đến năm 1680, đế quốc Ottoman đã khôi phục khỏe khoắn mẽ, khi cương vực đạt mức rộng lớn nhất trong lịch sử đế quốc lên tới 11.5 triệu km². Đế chế Ottoman dù đạt được sự thịnh đỉnh cao song vẫn không dừng lại ở đó nhưng mà vẫn liên tiếp mở những cuộc đánh đánh chiếm cương vực của những non nước đặc trưng.

Năm 1683, đáp lời kêu gọi của Hungary chống lại hoàng đế Leopold I của Thánh Chế La Mã, Sultan Mehmed IV đã ra lệnh cho thừa tướng Kara Mustafa phái 200.000 quân ngược dòng sông Donau, và lần thứ nhì trong lịch sử, quân Ottoman tiến đến chân tường thành của Wien, mà chung cuộc bị hòa hợp các nước Tây Âu (Liên minh Thần thánh), bởi vì vua Ba Lan Jan III Sobieski chỉ đạo, tiến công bại.

Trận Wien khắc ghi sự bắt đầu của cuộc Đại chiến Thổ Nhĩ Kỳ (1683-1699) ở châu Âu. Trong những năm tiếp theo, quân Ottoman liên tục chiến bại do sức tấn công từ Wien. Cuộc đại chiến Thổ Nhĩ Kỳ xong với Hiệp ước Karlowitz ngày 26 tháng 1 năm 1699, và theo hiệp ước này Ottoman phải nhượng cho Áo một số vùng cương vực như Hungary.

Giai đoạn trì trệ, cải tổ và tao nhã hóa

Nhưng sau này bước sang thế kỷ XVIII, Ottoman lại rơi vào thời kỳ bê trệ, nhiều vùng bờ cõi dưới sự chất vấn của Ottoman ở những thế kỷ trước đã dần dần lấy lại được hòa bình trên thực tại. Vào thế kỷ 18, chính quyền tâm đã cho các lãnh đạo và thủ lĩnh địa phương nhiều mức tự quyết hơn. Một loạt các trận đấu đã diễn ra giữa đế quốc Nga và đế quốc Ottoman từ thế kỉ từ 17 đến thế kỉ thứ 19 nhằm mở rộng cương vực về phía hồ Đen và chỗ Caucasus. Nhưng phần lớn cống phẩm đều thuộc về phía Nga.

Vào giai đoạn sau của thời kỳ đình trệ, Ottoman đã có nhiều cải tổ trong nền giáo dục và công nghệ và đạt được một số thành quả hàng đầu định. Tuy nhiên, cũng chính trong giai đoạn này, các thế lực bảo thủ và phản đối công nghệ có mặt. Hội đoàn các nhà văn của đế chế cho rằng kỹ thuật in ấn là “sáng tạo của quỷ dữ” khiến công nghệ in, được Gutenberg Johannes phát minh ở châu Âu năm 1450, phải mất 43 năm sau, tức thị năm 1492, thế hệ được giới thiệu tại Constantinople nhờ vào những thế giới Do thái.

Đến thời kỳ Sultan Ahmed III (1703-1730) với hoa tulip được sử dụng như một biểu tượng mô tả sự thăng bình của triều đại nên còn được biết đến là thời đại Tulip. Trong giai đoạn này, luật của đế chế với châu Âu có sự thay đổi. Đất nước thanh bình từ năm 1718 đến 1730, khi đã Ottoman thắng Nga trong Chiến dịch Pruth năm 1712 và hiệp nghị Passarowits được ký kết sau đó mang lại một giai đoạn đình chiến.

Đế quốc này sau đó đang cải thiện hệ thống thành lũy ở các thị trấn tiếp giáp các nước Balkan như một chủ động phòng ngự chống lại chủ nghĩa bành trướng của châu Âu. Một số cải cách không chấm dứt khoát cũng được tiến hành: hạ thuế; cải thiện hình ảnh của các bang Ottoman; hình thái trước nhất của đầu bốn tứ nhân và công ty tứ nhân ra đời.

Nỗ lực cải tổ quân sự Ottoman được bắt đầu với Sultan Selim III (1789-1807) – con người đưa ra những nỗ lực mập trước hết để tiến bộ hóa quân đội gần biên giới châu Âu. Tuy nhiên, đáng bi hùng thay những cố gắng của Selim đã khiến ông mất đi ngai rồng tiến thưởng và cả mạng sống do cuộc khởi nghĩa của quân đoàn Janissary.

Các chủ đề với các Janissary sau đó đã được giải quyết với phương thức hết sức đẫm máu bởi 1 trong những loài người kế tục ông, hoàng đế Mahmud II (1808-1839) – mọi người đã tiến hành tàn sát rồi giải thể quân đoàn Janissary năm 1826.

Đế chế Ottoman suy yếu và sụp đổ

Đến thế kỷ 19, đế chế Ottoman suy yếu đích thực khi bờ cõi ngày càng bị thu hẹp, kinh tế sụt giảm và bắt đầu tăng thêm sự lệ thuộc vào phần còn lại của châu Âu. Các trận đấu tranh Balkan (Balkan Wars) trong nhị năm 1912 và 1913 đã khiến Đế chế Ottoman hao phí rất to về cương vực và dân số.

Giữa thế kỷ 19, đế chế Ottoman đã thực hiện một cuộc canh tân nhằm tiến bộ hóa sông núi, cố gắng lấy lại một phần quyện lực đã mất, cơ mà nỗ lực này phần nhiều không công trình.

Khi Thế chiến thứ I (1914-1918) nổ ra, đế chế Ottoman đã gia nhập một phối hợp bí mật với Đức. Cuộc chiến sau đó là thảm họa bởi vì sự sụp đổ của đế chế Ottoman là hậu quả trực tiếp từ Thế chiến I. Hơn nhì phần ba quân đội Ottoman bỏ mạng trong Thế chiến I và có tới 3 triệu dân thường băng hà.

Những năm sau này Thế chiến thứ I hoàn thành, Mustafa Kemal Atatürk và lực lượng Bước mạng Thổ Nhĩ Kỳ bắt đầu trận đấu giành giật chủ quyền Thổ Nhĩ Kỳ. Năm 1923, lực lượng cách mạng Thổ thắng trận, Sultan Mehmed VI Vahdettin buộc phải thoái vị, và Mustafa Kemal Atatürk xây cất nước Cộng hòa Thổ Nhĩ Kỳ, dựa trên một phần cương vực của đế quốc Ottoman.

Đế quốc Ottoman trong hơn 600 năm tồn tại đã biến thành một đế quốc hùng dũng mạnh với lãnh thổ trải dài, quân đội tinh nhuệ và nhiều chủng loại về sắc tộc, tôn giáo, văn hóa. Tuy chấm dứt của chiến tranh quả đât thứ hàng đầu đồng thời đã xong xuôi vai trò lịch sử của đế chế hùng bạo gan này song Ottoman đích thực đã đặt một dấu ấn đáng nhớ trong dòng chảy của lịch sử nhân vẻ bên ngoài.

Lịch sử thay đổi cương vực của Đế quốc Ottoman từ năm 1299-1923:

• Màu xanh: Lãnh thổ Đế quốc Ottoman
• Màu đỏ: Lãnh thổ của Thổ Nhĩ Kì khi đã Đế quốc Ottoman tan rã



Có thể bạn quan tâm: » Review sách: ‘Napoléon Bonaparte’ – tại sao Napoleon lại vĩ đại?

Tóm tắt nhanh Đế quốc Ottoman:

Đế quốc Ottoman còn được gọi là đế quốc Osman hay đế quốc Thổ Nhĩ Kỳ (Tiếng Thổ Nhĩ Kỳ cũ: دولتِ عَليه عُثمانيه Devlet-i Âliye-i Osmâniyye, dịch nghĩa “Nhà nước Ottoman Tối cao”; tiếng Thổ Nhĩ Kỳ lộng lẫy: Osmanlı İmparatorluğu), là một đế quốc Thổ Nhĩ Kỳ đã sống sót từ thời kì trung đại năm 1299 đến 1923 (Wikipedia).

Có thể bạn quan tâm: » 3 phẩm chất lãnh đạo giúp Lưu Bang có được thiên hạ

Thời cao nhất quyền lực của đế quốc Ottoman ở thế kỷ 16 và thế kỷ 17, các lãnh thổ của đế chế này gồm các vùng Tiểu Á, Trung Đông, phần đông ở Bắc Phi, và đa phần đông nam châu Âu tới tận Kavkaz và thức giấc Aceh của đảo Sumatra thuộc Indonesia. Đế quốc Ottoman chiếm một vùng có diện tích khoảng 5,6 triệu km², cơ mà vùng ảnh hưởng thực tiễn của đế quốc rộng hơn hơn nhiều nếu tính cả các vùng lân cận bởi các bộ lạc du mục cai quản cơ mà không được nhiều dân chúng biết hoặc đề cập tới cụ thể như Ả rập thuộc Ottoman và một phần ven sông của vùng Sừng Châu Phi thì có thể đến 11,5 triệu km², khu vực quyền bá chủ của đế quốc này được xác nhận.

Với Istanbul là thủ đô, một khu vực hiểm yếu của tuyến giao thương ở Châu Âu, đế quốc này có thể quyền khám nghiệm các vùng đất bao quanh Địa Trung Hải giống như cả tổng thể Châu Âu. Nhờ có nơi địa lí cần thiết, đế quốc Ottoman là trung chổ chính giữa của sự tương tác giữa nhân loại phương Đông và phương Tây trong sáu thế kỷ.

Đế quốc Ottoman từng được cho là đã bước vào thời kỳ suy vong sau cái chết của Sultan Suleiman I, cơ mà quan điểm này không còn được nhiều phần các sử gia học thuật ủng hộ. Đế quốc làm tiếp duy trì một nền kinh tế, xã hội và quân sự trong suốt thế kỷ 17 và trong phần nhiều thế kỷ 18. Tuy nhiên, trong thời kỳ hòa bình đứng vững từ năm 1740 đến năm 1768, hệ thống quân sự của Ottoman đã bắt đầu lạc hậu hậu so với hai đối phương Châu Âu truyền kiếp của họ là đế quốc Áo và đế quốc Nga.

Người Ottoman vì đó đã phải hứng chịu những thất bại quân sự nghiêm trọng vào cuối thế kỷ 18 và đầu thế kỷ 19 khi thực hiện các trận chiến tranh, điều này đã thúc đẩy họ bắt đầu một quá trình canh tân và thanh tao hóa tuyệt vời được gọi là Tanzimat. Do đó, trong suốt thế kỷ 19, sơn hà Ottoman đã trở thành hùng to gan lớn mật và có công ty hơn rất nhiều, mà bởi vì cải tiến đã quá muộn nên phải chịu lắp tổn thất về bờ cõi, khác lại là ở vùng Balkan, chỗ một số núi sông mới bắt đầu đấu tranh chủ quyền.

Vào đầu chiến tranh con người lần thứ hàng đầu, đế quốc Ottoman liên minh với Liên minh Trung tâm với hy vọng mở mang tầm ảnh hưởng về ngoại giao lẫn sức mạnh quốc phòng mà chính điều đó đã biến thành một trong những sai lầm mập hàng đầu, là một trong những duyên cớ sụp đổ của đế quốc này.

Sự can thiệp của Hoa Kỳ và sự chiếm đóng các phần bờ cõi của các lực lượng Khối Hiệp ước đã dẫn tới sự phân chia đế quốc Ottoman thân đế quốc Anh và đế quốc Pháp. Sau đó, các cuộc nổi dậy giành độc lập vì Mustafa Kemal Atatürk chỉ đạo chống lại quân Hiệp ước đang chiếm đóng lãnh thổ thành tựu đã dẫn đến sự sản xuất của Cộng hòa Thổ Nhĩ Kỳ ở vùng Anatolian và nguyên lý quân chủ Ottoman bị bãi bỏ vào năm 1923.

Xem thêm:

• Lịch sử Ai Cập: Tóm tắt nhanh từ đế chế Ai Cập thượng cổ tới nay
• Đế quốc Anh và lịch sử sinh ra đế quốc mặt trời không bao giờ lặn
• Lịch sử Hoa Kỳ: Tóm tắt nhanh lịch sử nước Mỹ