Cô gái Afghanistan: bức ảnh có ảnh hưởng bậc nhất mọi thời đại

Có một bức ảnh nổi tiếng đã gây toàn cục mạnh bạo cho toàn cầu, không chỉ về người hùng có đôi mắt rất đẹp nhưng đầy bí hiểm trong ảnh, mà lại còn về nước non của cô, trận đánh tranh đang xảy ra trên núi sông Afghanistan của cô lúc ấy.

Đó là bức ảnh của Steve McCurrry, phóng viên ảnh tăm tiếng trái đất Mỹ, chụp một cô nhỏ Afghanistan 12 tuổi ở một trại ganh nạn nằm gần biên cương Afghanistan-Pakistan. Nó được đăng trên trang bìa của tập san nhiều người biết đến National Geographic số ra tháng 6/1985, khi cuộc can thiệp quân sự của Liên Xô vào Afghanistan đã bước vào năm thứ 6. Cô là ai, tên cô là gì, liệu cô có còn tồn tại không? Đó là câu hỏi nhưng chính tác giả bức ảnh được đặt tên là “bạn nữ Afghanistan” hoặc “Mona Lisa Afghanistan”, đặt ra trong gần đôi mươi năm, cho tới khi ông tìm lại được cô vào năm 2002 ở một vùng núi non Afghanistan, gần trăng tròn năm sau đó. Cô còn sống, đã có người thân, cô có một cái tên là Sharbat Gula, người ta chưa từng được tự sướng trong đời cho tới khi McCurry hình thành ở trại tị nạn và xin tự sướng cô. Năm 2002, khi McCurry tìm được cô , đó cũng mới là lần thứ 2 Sharbat Gula được chụp ảnh.

Có thể bạn quan tâm: » Vụ án Elizabeth Smart: cô bé 14 tuổi bị bắt cóc và lạm dụng suốt 9 tháng



Sharbat Gula là ai và vì sao đôi mắt của cô lại ám ảnh người ta đến thế kể từ đó?

Sharbat Gula chỉ là một đứa trẻ khi Liên Xô đưa quân vào Afghanistan năm 1979 để tiến hành chiến tranh với các lực lượng Hồi giáo Mujahideen. Gula mới chỉ 6 tuổi khi thân phụ mẹ cô chết trong một trận giao tranh giữa nhị bên. “Chúng tôi phải rời Afghanistan bởi vì chiến tranh”, Kashar Khan, em trai Sharbat Gula kể lại trong phóng sự của National Geographic. “Không thể biết được khi nào tàu bay sẽ quay về. Chúng tôi phải trốn trong hang”. Ông bà đưa Khan và bốn thanh nữ gái đặc biệt, trong đó có Sharbat Gula, sang Pakistan và họ tỵ nạn trong một trại ở gần Peshawar, vị trí hàng nghìn mọi người Afghanistan khác thường đang trú giữa để trốn chiến tranh. 6 triệu mọi người Afghanistan đã tỵ nạn ở các nước láng giềng trong 10 năm can thiệp quân sự của Liên Xô.

Và chính ở đó, vào một ngày mùa đông 1984, McCurry gặp Sharbat Gula trong khi thực hiện một phóng sự ảnh cho National Geographic. Sau này, ông kể lại trên kênh CNN: “Khi gặp cô nhỏ dại, tôi thấy cô ấy có một cái nhìn không thể hình dong được, như xuyên thấu chổ chính giữa can. Nhưng lúc ấy, có cả một đám đông đang quây cong queo chúng tôi, bụi đất bay khắp vị trí và thời đó chưa có máy ảnh số, nên thiết yếu biết được ảnh lên máy phim sẽ thế nào. Khi tráng phim, tôi nhận ra rằng nó rất khác lại. Tôi gửi nó cho biên tập ảnh của National Geographic, anh ấy nhẩy cẫng lên và hét lên, “đấy sẽ là bìa báo của chúng ta”.



Một tấm ảnh Đặc trưng về Sharbat Gula mà Steve McCurry chụp ngày mùa đông 1984 ấy, ở trại tỵ nạn Nasir Bagh. Khi đang đi trong trại, McCurry nghe thấy tiếng của các gầy gái vang lên từ một căn lều được sử dụng làm lớp học dành cho trẻ em gái. Một buổi học đang diễn ra, ông nhìn vào trong lều và xin phép toàn cầu cô giáo cho mình chụp ảnh. Cô giáo đồng ý. Khi McCurry quan sát nhóm học trò, ông coi xét thấy trong một góc lều, có một cô tí xíu với đôi mắt rất ám ảnh.

Ông kể lại: “Tôi thấy cô bé xíu ấy, cơ mà sau nhiều năm tôi thế hệ biết có tên là Sharbat Gula. Cô bé bỏng có đôi mắt dữ dội, ám ảnh, xuyên thấu và cô mới chỉ 12. Cô nhỏ xíu rất nhút nhát, và tôi nghĩ, nếu tôi chụp những học sinh khác thì cô ấy sẽ thích được tham gia chụp cùng”. McCurry chụp nhì học trò Đặc trưng và chờ đợi khoảnh khắc ông có thể chụp được Gula. “Phải có đến 15 học trò ở đó, họ ồn ào và họ kiến thiết ra hơn nhiều bụi. Nhưng trong một khoảnh khắc khi tôi chụp cô ấy, tôi không nghe thấy âm thanh hay nhìn thấy những đứa trẻ nổi bật. Tôi nghĩ rằng cô nhỏ tuổi rất học hỏi về tôi rưa rứa tôi khám phá về cô, bởi vì cô chưa từng được thủ dâm và có nhẽ chưa thấy bao giờ một cái máy ảnh. Sau một lúc, cô đứng dậy và bước đi, mà khoảnh khắc tôi chụp, ấn tượng đều toàn diện, từ ánh sáng, bối cảnh và biểu lộ ở đôi mắt của cô”.

Chỉ đến khi trở về New York và tráng phim, McCurry thế hệ nhận ra được bức ảnh có cường độ thế nào. Đó không chỉ là bức duy hàng đầu ông chụp mà lại còn bức chúng ta đang xem đây, mà lại ban đầu tạp chí National Geographic định dùng. Ban đầu, biên tập ảnh của tạp chí thấy bức ảnh cô bé xíu che mặt, chỉ để lộ đôi mắt ám ảnh ấy thích hợp và định đăng, mà lại Bill Garrett, một biên tập viên cấp cao hơn lại thích bức ảnh cô để nguyên khuôn mặt hơn, nên đã bác bỏ ý kiến của biên tập viên ảnh và quyết định đăng bức ảnh danh tiếng chụp cả khuôn mặt ấy…

Một trong những bức ảnh có ảnh hưởng số 1 mọi thời đại

Bức ảnh không chỉ làm bìa báo của National Geographic, nó còn được coi là một trong những bức ảnh có ảnh hưởng nhất mọi thời đại. Nó tác động lên dư luận quốc tế về cuộc đấu tranh đang nổ ra lúc ấy ở Afghanistan, nó khiến quần chúng ta quan trung tâm hơn tới nước này và nó thúc đẩy sự sinh ra của nhiều tổ chức cứu trợ nhân đạo quần chúng tỵ nạn Afghanistan, và họ vẫn sinh hoạt cho tới hiện nay. Trong cuộc gặp gỡ với McCurrry năm 2002, Sharbat Gula không nói nhiều, không được trình diễn cảm xúc nhiều, thậm chí không được nhìn thẳng vào McCurry vì vẻ ngoài Hồi giáo không cho phép cô làm thế trước mặt chồng mình. Cô cũng không hiểu làm thế nào nhưng bức ảnh về cô lại nổi tiếng đến thế, và tác động đến nhiều loài người. Cô cũng không hiểu quyện lực của đôi mắt trong bức ảnh về mình. Nhưng điều cô mong mỏi là cô bé cô được đi học, điều cô thiết yếu hoàn tất.



4 năm trước, Sharbat Gula, lúc đó 45 tuổi, ra đời một lần nữa trên National Geographic. Khi ấy, cô vừa được chính phủ Afghanistan tặng cho một căn nhà rộng ở Kabul, thủ đô Afghanistan. Đích thân Tổng thống Ashraf Ghani trao chìa khoá căn nhà đó cho cô. Trước đó, cô vẫn đang sống với 3 con ở vùng biên thuỳ với Pakistan (loài người chồng, có có mặt trong phóng sự của National Geographic năm 2002, đã mất). Hàng trăm nghìn trái đất Afghanistan cũng đã rời Pakistan để trở về nước non của họ trong năm 2016 và 2017 khi chính phủ có pháp luật để đón chào họ. Họ được làm điều kiện đi làm và thiếu nữ họ được đến trường. Vào thời điểm 2017, chỉ có khoảng một nửa số trẻ nít gái Afghanistan được tới trường và nhiều cô bé xíu sẽ bỏ học khi vào tầm tuổi 12 đến 15. Số nhỏ xíu gái đi học ở nông thôn cũng giảm khỏe mạnh. Thông điệp của Sharbat Gula cho các cặp có trẻ mỏ gái Afghanistan là “đừng cho các cháu gái bỏ học để lấy chồng sớm. Hãy để các cháu học hành như các cháu trai”.

Có thể bạn quan tâm: » Vì sao Sư tử là biểu tượng của nhiều nước Châu Âu?





Đấy là câu chuyện của năm 2017. Bây giờ, Taliban đã trở lại. Tổng thống Ashraf Ghani đã bỏ trốn. Một tương lai bi lụy đang chờ đợi Sharbat Gula, địa cầu có đôi mắt trở nên biểu tượng của một Afghanistan chìm trong chiến tranh đã hàng thập kỷ, và những quần chúng phụ người vợ khác lạ như cô, như các chị em cô. Dưới thời Taliban, họ không được đi học, đi làm, không được ra đường nếu như không có một nhân dân quý ông giữa thích đi cùng, nhạc bị cấm nghe và những ước mong, khát vọng được sống hòa bình của họ sẽ bị tước đoạt lâu dài.

Gần trăng tròn năm trước, trong cuộc gặp lại với McCurry, khi được hỏi về việc làm sao cô có thể tồn tại qua những nỗi đau mất mát, qua chiến tranh, binh cách, cô trả lời: “Đó là ý của đức Allah”…

Có thể bạn quan tâm: » Vụ án Elisabeth Fritzl: 24 năm kinh hoàng trong nhà tù của chính cha đẻ

Xem thêm: Taliban và Afghanistan: Toàn cảnh lịch sử trận đánh

–
LION DECOR