Phía sau đường mòn Hồ Chí Minh là một tầm nhìn

Năm 2002, Cơ quan An ninh giang sơn Mỹ (NSA) báo cáo một ban bố dày 500 trang có tựa đề “Spartans in darkness” (tạm căn bệnh là Chiến binh trong bóng tối), kể về những bí mật được hé lộ của trận đấu tranh Đông Dương từ năm 1954 đến 1975. Tác giả Robert J. Hanyok, sử gia của NSA đã có một chương dành riêng cho đường mòn Hồ Chí Minh, trong đó có câu nguyên văn như sau: “The Ho Chi Minh Trail is one of the great achievements in military engineering of the twentieth century.” – Tạm dịch: “Đường Hồ Chí Minh là một trong những thành công kếch xù của nền kỹ thuật quân sự ở thế kỷ 20”.

Có thể bạn quan tâm: » Đừng dại dột quay lại ‘cảnh đó’ để thể hiện một tình yêu chân chính

“Như đã đề cập ở khúc đầu của chương, Đường mòn Hồ Chí Minh còn hơn cả một con đường dễ dãi nối từ Bắc vào Nam Việt Nam. Con đường này là một thành tựu kỹ thuật quân sự cơ mà miền Bắc Việt Nam đã liên tục mở mang và cải tiến cho tới khi nó trở nên một mạng lưới rộng khắp và bao trùm. Đến năm 1974, nghĩa là tròn 15 năm kể từ khi mở ra đoạn đường này, nó đã đưa khoảng một triệu binh bộ đội và cán bộ chính trị ở miền Bắc đến tiếp liệu cho Miền Nam.”

– Báo cáo của cơ quan An ninh núi sông Mỹ (NSA) viết.

Nhắc đến đường mòn Hồ Chí Minh, thì tướng Đồng Sỹ Nguyên là mọi người nức danh nhất, dấu ấn nhiều nhất với 10 năm làm Tư lệnh Trường Sơn. Cái bóng của tướng Đồng Sỹ Nguyên quá lớn nên ít ai biết tới cái tên Võ Bẩm – người ta “khai sơn phá thạch” đường Trường Sơn, vị tứ lệnh đầu tiên. Và còn một nhân vật to đùng nữa phía sau đoạn đường này!

Ngày 19/5/1959, Đoàn 559 tức Binh Đoàn Trường Sơn được gây ra, té nhiệm Thượng tá Võ Bẩm giữ chức phận Đoàn trưởng kiêm Chính ủy Đoàn 559. Trách nhiệm của Đoàn 559 rất rõ ràng: mở một mạng lưới giao thông quân sự chạy dọc dãy Trường Sơn, từ miền Bắc qua miền Trung, hạ Lào và Campuchia để vận chuyển khí giới thiết bị kỹ thuật, lương thực, thực phẩm, đưa đón cán bộ chi viện cho Quân Giải phóng miền Nam.

“Cuối tháng 5-1959, doanh nghiệp lên tàu ở ga Tiên Kiên, một ga gầy trên tuyến đường Hà Nội – Lào Cai. Không có ai đưa tiễn, cảnh ra đi đơn giản như một cuộc chuyển quân phổ biến về hậu phương. Về Hà Nội, chỉ đứng lại ga Hàng Cỏ mấy tiếng đợi tàu rồi đi luôn vào Thanh Hóa, rồi đi ôtô từ đó vào Khe Hó, một khu rừng đại ngàn ở tây Vĩnh Linh”. (trích)

Họ lần chần rằng hành trình dễ ợt như một chuyến đi tiến quân chung ấy sẽ mở ra một con đường lớn tưởng, chỗ ghi dấu những chiến công béo phệ và cả những đau thương kếch xù, địa điểm một thành phầm thích đáng là kỳ quan quân sự sẽ mở ra một tác phẩm cần thiết diễn ra sau đó 16 năm.

Ban đầu tuyến đường này chỉ như một sự kế thừa từ những đoạn đường thời Pháp, nên vận tải trước khi cũng là gùi cõng trên vai và đi bộ. Nhưng sự thô sơ ấy cũng đủ để đi 8 chuyến hàng, thiết kế gắn 3, 4 nhánh thế hệ, và đặt nền tảng trước hết cho đường mòn Hồ Chí Minh.

Tuy nhiên, tướng Võ Bẩm không phải là hero chính trong câu chuyện hôm nay. Nhân vật chính trong câu chuyện bữa nay là Bác Hồ.

“Giá trị của đường mòn Hồ Chí Minh như đã biết là còn Khủng hơn một con đường cắt qua trung trung khu của Đông Dương. Về bản chất, nó là trái tim, là huyết mạch của những người ta cộng sản Việt Nam trong trận chiến tranh này. Con đường này bao trùm vẹn toàn màng lưới trợ giúp tiếp tế nhân công, tài lực, khí lực chạy từ các điểm ở Bắc Việt Nam tới Nam Việt Nam thôn qua một hệ thống các tuyến đường, đường mòn, lối đi và các trụ sở giao thông. Miền Bắc đã cố gắng rất nhiều, tiêu tốn cũng rất là nhiều để giữ cho nó hoạt động. Và trái lại, Mỹ và quân đồng chí cũng bỏ rất nhiều tiền nong, bom đạn, quân lực để quyết trung ương đóng cửa cho được đoạn đường này.” (Trích từ “Spartans in darkness”)

“Để ngăn chặn tuyến đường này, Mỹ đã đâm vào đó 2 chiến căn bệnh ném bom với hơn 733.000 chuyến tàu bay, tiến công phá khoảng 152.000 trận, ném xuống các tuyến đường Trường Sơn gần 4 triệu tấn bom đạn, gần 1 triệu galông chất độc hoá học, và thiết lập một hệ thống máy móc trinh thám điện tử, được gọi là Hàng rào Điện tử McNamara.”

Vâng, khi kẻ thù nói như thế thì cần hiểu đường Hồ Chí Minh cần yếu và tầm vóc bự lao thế nào. Bởi không có lời ca tụng nào toàn vẹn hơn là tới từ chính quân thù. Cũng chẳng có thống kê nào giá trị hơn về chính người chơi khi nghe những gì người ta ta đã làm để ngăn chặn game thủ.

Câu hỏi bởi thế xin được đặt ra ở đây: Ai là tác giả của đường mòn Hồ Chí Minh? Ai là kiến trúc sư với tầm nhìn trước 16 năm? Ai là loài người đã làm cục bộ để đường mòn Hồ Chí Minh trở thành con át chủ bài cho thành phầm về sau của Miền Bắc? Ai là thế giới đủ trải đời lịch sử và góc nhìn để có thể chế tạo ra con đường này từ những ngày đầu khi chiến tranh còn chưa leo thang?



Chỉ có thể là duy nhất một quả đât, một dân chúng đủ vẹn nguyên mọi đề nghị, hào kiệt, địa điểm quyền lực để quyết định nhân sự và vạch ra đường hướng lựa chọn đoạn đường này, có đủ các phương một thể ngoại giao và mối quan hệ tình dục ngoại giao để bảo vệ con đường này. Người đó chính là Hồ Chí Minh.

Có 3 điều để chứng minh cho nhận định này:

1. Trong Hồi ký “Những nẻo đường binh lửa” của Thiếu tướng Võ Bẩm có kể hai cụ thể sau:

“Một buổi trưa thuở đầu lên đường mấy ngày, tôi vào Văn phòng Quân ủy Trung ương thì sững nhân dân khi thấy Bác Hồ đang nỉ non với Thượng tướng Văn Tiến Dũng. Thấy tôi, Bác Hồ bảo: “Chú Bẩm đấy à, nghe nói chú vào Nam ra Bắc như thoi, vậy tập thể đội viên miền Nam thế nào, đồng bào dân tộc trên Trường Sơn có đủ cơm ăn hay không, tình dục thân ta và nước người chơi Lào ra sao?”. Tôi mở người tình ra dùng phiên bản đồ ban bố cụ thể tuyến Đông và Tây Trường Sơn, từng trục dùng cho xe đạp thồ, các cung đường giao liên… cho Bác Hồ nghe, Người bảo: “Các chú phải tận dụng “thiên thời địa lợi, nhân hòa” để phát triển đường Tây Trường Sơn. Sắp đến phải đưa cả ô tô đi vào Nam. Nhưng cũng phải hành động phát triển đường Đông Trường Sơn phòng khi tình hình ở Lào (Tây Trường Sơn) không đơn giản”.

“Vào đầu tháng 5-1959, lúc đó tôi đang là ở Cục Nông trường Quân đội thì thu được điện của cấp trên đòi hỏi đến gặp Trung tướng Nguyễn Văn Vịnh, Ủy viên Trung ương Đảng, Thứ trưởng Bộ Quốc phòng. Khi giao nhiệm vụ cho tôi, thứ trưởng Vịnh nói: “Đây không phải là lệnh của Bộ Quốc phòng cơ mà là quyết định của Bộ Chính trị, là việc to rất buồn bã và tuyệt mật. Bộ Chính trị chỉ cho phép chuyển khí giới, lính từ miền Bắc đến bờ sông Bến Hải vị trí vĩ tuyến 17 cắt ngang (nay thuộc huyện Vĩnh Linh, Quảng Trị). Còn sang đến bờ bên kia sông (Gio Linh, Quảng Trị), các anh hội tụ mở đường và doanh nghiệp vận chuyển”.

Điều đó có tức thị quyết định làm đường Trường Sơn là đến từ bộ chính trị, không phải của bộ quốc phòng. Trong bộ chính trị trước năm 1960, địa cầu quyết định tất yêu số 1 và quả đât quyết định rút cuộc là Hồ Chủ Tịch. Và chi tiết Hồ Chủ Tịch soi bạn dạng đồ, lựa chọn ông Võ Bẩm cho vai trò tứ lệnh trước hết đã cho thấy sự quan tâm chẳng thể này.



2. Một con đường yên cầu lịch sử và tận hưởng

Như đã biết, sau thành quả Điện Biên Phủ, non sông ta đã bị chia đôi trong hiệp nghị Geneve 1954. Vị trí chia cắt là con sông Bến Hải và vĩ tuyến 17. Hiệp định nói rằng năm 1956 sẽ có cuộc tổng tuyển cử để thống nhất non sông. Nhưng Hà Nội biết rằng sẽ không tồn tại điều đó xảy ra. Bên phía chính quyền Ngô Đình Diệm cũng nhìn rõ khoảng cách của nhì bên, cũng không tin vào cái gọi là tổng tuyển cử ấy có thể đem lại thành quả cho dòng họ ông. Hoàn cảnh này đề xuất Hà Nội phải hành động trong việc đưa ra ý nghĩ đó về việc mở một đoạn đường để chuyển khí giới, lương thực, và quân đội vào Miền Nam. Chỉ có 3 đoạn đường để xâm nhập vào miền Nam: thứ nhất là đi đường biển (sau khi đã có đường mòn Hồ Chí Minh trên đại dương), thứ hai là tiến công thẳng vào biên giới vĩ tuyến 17, và thứ ba chính là đoạn đường trong bài viết này của chúng ta: đi men theo biên giới Lào-Việt, và vượt dãy Trường Sơn để vào Nam.

Con đường thứ 3 đã được lựa chọn bởi vì tính lịch sử của nó. Đường mòn Hồ Chí Minh trên dãy Trường Sơn không phải tự nhiên nhưng ra đời. Cũng không phải vì dân chúng Pháp tìm thấy. Bản thân nó đã có dấu chân của vua Hàm Nghi trên hành trình của phong trào Cần Vương từ cuối thế kỷ 19. Vua Hàm Nghi đã đi và đã luồn lách cực khổ ở các huyện miền núi Minh Hóa, Tuyên Hóa, tỉnh Quảng Bình. Một đoạn đường đã có sự bình ổn từ trước.

Hồ Chí Minh, một quả đât đã đi khắp toàn cầu và Việt Nam từ khi còn trẻ chính là loài người hiểu rõ số 1 con đường này. Chủ tịch Hồ Chí Minh xuất giữa từ vùng miền núi Nghệ An (sau đó Nghệ An biến thành điểm đặt km số 0 của đường Hồ Chí Minh), rồi vào Huế, đến Phan Thiết, rồi vào Sài Gòn. Đấy là hành trình và lựa chọn của yên cầu thực tiễn về địa lý hơn là đẳng cấp bàn giấy.



3. Các quyết sách ngoại giao có tính chiến lược

Chi tiết thứ ba là liên quan đến một vùng đất có thuộc tính tồn vong cho con đường mòn Hồ Chí Minh, đấy là Lào. Cuộc đấu xung quanh đoạn đường này còn là một trận đánh chính trị ở chính trong lòng nước Lào – là quốc gia có vai trò quan yếu hàng đầu trong sự sống sót và phát triển của đoạn đường này.

Một tướng lãnh Pháp từ thời còn đô hộ Đông Dương đã từng nói: “Qui tient Boloven, tiendra L’Indochine” (Ai chiếm được Hạ Lào là chiếm được Đông Dương) nên Lào cũng trở nên điểm giành giật ảnh hưởng của VNCH và VNDCCH. Nhưng không ai quyết liệt bảo vệ Lào và “duyệt y” Pathet Lào kỹ càng như cách Miền Bắc Việt Nam làm thời điểm đó.

Vào thập niên 50, Đông Dương không chỉ náo loàn bởi trận chiến tranh Việt Nam nhưng mà trong lòng nước Lào cũng có một cuộc chiến giữa Vương Quốc Lào (nằm dưới sự yểm hộ của Hoa Kỳ), và Pathet Lào (nằm dưới sự yểm trợ của VNDCCH và các nước cộng sản). Trước đó giống như Việt Nam và Campuchia, ba đất nước Đông Dương này nằm dưới sự đô hộ của Pháp. Khi Pháp bị Nhật hất cẳng, rồi Nhật bại trận sau thế chiến II và Võ Nguyên Giáp “giết luộc” luôn Pháp ở Điện Biên Phủ, thì Lào cũng nhân đó độc lập. Hiệp định Geneve giúp chính phủ Hoàng gia Lào do Hoàng giữa Souvanna Phouma đứng đầu được thành lập. Tuy nhiên trong lòng chính phủ Lào cũng có nhiều sự chia rẽ. Bản giữa Lào muốn trung lập trong cái thế Đông Dương như lò lửa ấy cũng không ngừng. Những con người Cộng sản Lào là hậu nhân của thế hệ Đảng Cộng Sản Đông Dương, những nhân loại từng chiến đấu kháng Pháp trong thời kỳ trước đã không tán thành chính phủ mới, và một lực lượng có tên là Pathet Lào được hiện ra.

Và ở đây, ta hãy nói đến vai trò của Hồ Chí Minh, một trong những dân chúng Cộng Sản trước nhất từ trong đơn vị Cộng Sản Đông Dương. Hãy nhớ một câu văn trong “Chương VII: Bóc lột dân chúng bạn dạng xứ”, cống phẩm “Bản án lao lý thực dân Pháp”, Hồ Chí Minh viết câu này: “Ở Luông Prabăng, nhiều phụ nữ giới túng bấn thảm thương phải mang xiềng đi quét đường chỉ do một tội không nộp nổi thuế.” (Luang – Prabang là cố đô Lào). Khi nắm quyền, Hồ Chí Minh là loài người chủ trương “Bước mạng Lào bắt buộc thiếu sự giúp đỡ của cách mệnh Việt Nam và cách mạng Việt Nam cũng chẳng thể thiếu sự giúp sức của cách mệnh Lào”. Trong điếu văn đọc tại Lễ truy tìm điệu Chủ tịch Hồ Chí Minh doanh nghiệp ngày 5-9-1969 tại Sam Neua, vùng giải phóng Lào, Tổng bí thư Đảng Nhân dân Lào nói: “Đối với cách mạng Lào chúng ta, bọn Hồ Chí Minh đã thường xuyên quan trọng điểm lãnh đạo cho Đảng bộ Đảng Cộng sản Đông Dương tại Lào trước đây, rưa rứa sau này cho Đảng Nhân dân Lào khi Đảng đã được xây dừng. Chủ tịch trực tiếp làm nên chúng ta những quan điểm cần yếu về chiến lược, sách lược, về phương thức hoạt động.”



Tổng hợp từng đó yếu tố, có thể nói góc nhìn của Hồ Chí Minh khác biệt hẳn và trên tầm so với các lãnh tụ ở Miền Nam. Hồ Chí Minh nhìn là toàn cảnh Đông Dương chứ không phải chỉ mỗi một Việt Nam. Và cách mạng nhưng mà chủ tịch thực hành là xác định cho cả Đông Dương. Chính do vậy Pathet Lào trở nên một “mọi người con” nhưng mà Miền Bắc đã coi xét, cung cấp, để biến từ một lực lượng phiến quân nhỏ biến thành một lực lượng đối kháng khỏe khoắn, phát triển thành một chính phủ và rút cuộc có được cả vùng đất Lào. Đổi lại là gì đây? Pathet Lào dành cho Việt Nam nguyên một dải độc lập ở bờ Trường Sơn, để từ đó phát triển con đường mòn Hồ Chí Minh.

Ngược lại với tầm nhìn bao quát và rộng khắp của Hồ Chí Minh thì chính quyền của Ngô Đình Diệm lại rất non nớt. Dù là phía có được ảnh hưởng với chính phủ Hoàng Gia Lào trực tiếp hơn, nhưng mà lại có thái độ quan lại kẻ cả với phía Lào. Sau khi Hoàng giữa Souvanna Phouma xác nhận VNDCCH ở miền Bắc thì bầy đàn Diệm-Nhu lại chọn cách phản động lại là gì? Bãi bỏ tòa Đại sứ VNCH tại Lào. Hành động ‘dỗi’ này chẳng đem lại tài năng gì cho những quyết sách có tính núi sông cả, vì với chủ động này, VNCH mất đi một màng lưới tình báo theo dõi ở núi sông có tính “môi hở răng lạnh” với phía Việt Nam. Và đó là cơ hội để phía Miền Bắc tha biển “xẻ dọc Trường Sơn đi cứu nước”.

Từ điều 1, 2, 3, ta có thể khẳng định chính chủ toạ Hồ Chí Minh là kiến trúc sư của con đường mang tên mình. Đây là con át chủ bài cho sản phẩm ngày 30/4. Con đường này đứng cao hơn vẹn tuyền các chiến lược dị thường.

Sau này, VNCH đã nhận thức rõ sai lầm của mình, thấy được sinh mạng Miền Nam liên hệ khắn khít với Lào như thế nào nên họ đã thực hành cuộc hành binh tiếng tăm mang tên Lam Sơn 719. Đây là cuộc tấn công rất thú vị, nếu thành tích thì không chỉ phá được đoạn đường mòn Hồ Chí Minh, nhưng mà còn ghi bàn đạp tiến công vào Thanh-Nghệ. Mất Thanh-Nghệ thì sinh mạng của Hà Nội chỉ như “mành treo chuông”, và lịch sử có sau này đổi ngược bên thắng cuộc. Tuy nhiên chiến bệnh dịch này đã gặp phải thất bại do nhị địa cầu xuất chúng đặc biệt nhưng mà Miền Bắc đã sản hình thành. Người đầu tiên là thiếu tướng tình báo Phạm Xuân Ẩn và quả đât thứ nhị là vị tướng tấn công trận hay nhất của Miền Bắc khi ấy: đại tướng Lê Trọng Tấn. Bằng công dụng quan sát và suy luận của mình, Phạm Xuân Ẩn nhận thấy một số tướng lĩnh của VNCH biệt tăm và hình thành sau đó vài tuần với khuôn mặt đen đúa cháy nắng. Ông không có gì trong tay mà sự linh lợi nhạy bén đã nảy ra suy luận đó chỉ có thể là mới từ Lào về, và có nghĩa đang có một cuộc hành binh qua Lào sắp được diễn ra. Vâng, quá toàn thể! Phạm Xuân Ẩn gửi báo cáo này ra Hà Nội. Đại tướng Võ Nguyên Giáp chiếm được tin và tức tốc cử ngay cánh tay mặt của mình là tướng Lê Trọng Tấn qua Lào. Tháng 2/1971, trung tướng Hoàng Xuân Lãm đưa 17.000 quân VNCH vượt biên giới hành quân qua Lào. Nhưng họ chần chừ đại tướng Lê Trọng Tấn đã dàn sẵn xe tăng và lực lượng “đón lỏng” họ ở trong rừng. Những gì sau đó chỉ có thể trình bày bằng mấy chữ: “đưa dê vào miệng hổ”.

Có thể bạn quan tâm: » World Class là gì? Việt Nam có “World Class” nào không?



Lời kết

Hồ Chí Minh có trong tay những dân chúng như thế nên không tồn tại gì bất ngờ trong chiến thắng của VNDCCH trước VNCH. Dù bạn có yêu hay ghét, dù bạn có tô hồng quá đáng hay vấy bùn quá quắt, có phủ nhận hay không phủ nhận, thì với những quần chúng và các cụ thể lịch sử như tôi phân tích phía trên đây, thì tác phẩm của miền Bắc là hợp lí. Và chủ đạo cho công trình ấy chính là tầm nhìn của Hồ Chủ Tịch từ tháng 5/1959 khi khai phá đoạn đường mòn Hồ Chí Minh từ thời điểm chiến tranh còn chưa leo thang.

Tướng Đỗ Mậu, một toàn cầu Quảng Bình, quân sư của Hội đồng tướng lĩnh, người ta đã vạch ra kế hoạch đảo chính Diệm-Nhu ngày 1/11/1963 đã viết những dòng này vào trong cuốn Hồi ký nhiều người biết đến “Việt Nam máu lửa quê hương tôi” của mình: “VHCH không phải bị trái đất ta chôn sống vào ngày 30/4/1975, cũng không phải từ ngày vẻ ngoài Nguyễn Văn Thiệu biến tham nhũng thành quốc sách, nhưng phải tính từ ngày người cán binh Cộng Sản Hà Nội cuốc miếng đất trước nhất khai mở đường mòn Hồ Chí Minh.”

Chủ tịch Hồ Chí Minh mất ngày 2 tháng 9 năm 1969, nhân loại mãi mãi cần thiết chứng kiến được ngày chiến thắng và sông núi liền một mối. Nhưng chính việc đặt quyết định mở ra đoạn đường mòn Trường Sơn ấy là tiền đề của toàn vẹn cống phẩm. Một sự mũm mĩm và trên tầm trong thế kỷ 20 đầy bất định của nhà nước hình chữ S.

Có thể bạn quan tâm: » [Photo Story] Hong Kong thập niên 1970s

Theo tác giả: Dũng Phan, tác giả cuốn sách “Sử Việt – 12 khúc tráng ca”.