Trọc phú kiến thức, tri thức nguyên bản và tri thức tự thân

‘Một trọc phú kiến thức’ là bài rỉ tai của tác giả Đinh Đức Hoàng tại Lễ khai giảng Đại học Fulbright (tháng 9/năm 2022). Menback xin được đăng tải và gửi tới chúng ta cùng theo dõi.

Đây là 1 trong những nội dung bài viết dài, mang đúng quý phái của tác giả “Hoàng Hối Hận”, hãy dành thời hạn trong một khoảng không tĩnh lặng để cùng đọc và suy ngẫm nhé.

Một trọc phú kiến thức

“Trong lá thư mời của chủ tịch Đại học Fulbright Đàm Bích Thủy gửi cho tôi để dự lễ khai giảng trong năm này, chủ đề được nêu ra là: Phá vỡ những khuôn mẫu và xây dựng quả đât theo kiểu của công ty.

Tôi thật sự rất bối rối. Tôi không biết phải nói gì với chúng ta. Có một nghịch lý ở giai đoạn này, là chính tôi cũng chính là tín đồ bài xích chủ nghĩa các bí quyết. Nếu kim chỉ nam là phá vỡ khuôn mẫu, thì sao phải nghe lời fan đi trước? Ai lại đi truyền dạy các trải nghiệm về sự thoát ra khỏi các các bí quyết? Để phá vỡ những khuôn mẫu, điều trước tiên chúng ta cần làm, là ngờ vực chúng tôi, các fan đi trước, chứ Chưa hẳn nghe theo.

Có thể bạn quan tâm: » Tâm hồn và Trái tim: tinh vân đẹp nhất trong vũ trụ

Chính tôi đã sống như vậy – đã biết đặt câu hỏi và nghi hoặc mọi thứ kinh nghiệm mà bạn đi trước ra sức truyền dạy – hiện nay tôi lại bảo chúng ta nghe tôi đi, điều hay lẽ phải đây nè, quá là dở hơi.

Nghịch lý này tồn tại ở khắp nơi. Giống như trong cả chủ nghĩa hòa bình đến cuối cũng chính là một hệ thống nguyên tắc chặt chẽ, mà thỉnh thoảng, trong lịch sử dân tộc fan ta nhân danh chủ nghĩa độc lập để áp đặt người khác bằng vũ lực. Ai lại đi áp đặt người khác phải chủ quyền, lại còn bằng vũ lực? Kiểu tự dưng xông vào đấm fan ta sưng cả mắt, ai có thể chấp nhận được mày nghĩ thế, mày phải suy nghĩ hòa bình lên.

Tôi nghĩ khá lâu, và tự hỏi rằng điều gì là cần thiết nhất mình học đc trong đời, để nói trong lễ khai giảng này.

Tôi xin phép được giới thiệu với chúng ta một khái niệm bằng tiếng Đức, “Bildungsphilister”. Đọc là bi-đung-phi-lis-tà. Nó là một trong khái niệm do Friedrich Nietzsche đề xuất. Nghĩa của chính nó, tôi tạm dịch, là “trọc phú kiến thức”.

Năm 19 tuổi, tôi đọc khá nhiều triết học. Hồi đó Shop chúng tôi không được màu đỏ may mắn như chúng ta, Internet còn khá đắt đỏ. Năm đầu tiên đại học, tôi đi làm việc thuê cho 1 công ty truyền thông, và thường ngủ lại ban đêm ở C.Ty luôn, vì ở đó có điều hòa, có mì ăn liền và có máy vi tính vào được Internet. Ở phòng trọ không tồn tại cả 3 thứ đó, khác lạ là mì ăn liền. Trong những đêm trắng ở công sở, tôi ăn mì kết thúc thì đọc Tư phiên bản luận của Marx, đọc Kinh Tăng chi bộ của Thích ca, đọc Đạo đức học của Kant và Zahasthustra đã nói như thế của Nietzsche và đương nhiên là chẳng hiểu gì cả. Tôi nghĩ mình đang muốn trở thành một bạn giỏi giang thì phải đọc, đọc thì phải đọc mấy ông nổi tiếng và các tác giả kinh điển. Nhưng có những ông như Kant thì một chữ một trang cũng không hiểu biết nhiều.

Nhưng ở đầu cuối, trong số những ngày tháng đó, tôi màu đỏ lộc may học được một quan điểm từ Nietszche, đấy chính là việc đọc nhiều sẽ chỉ khiến cho chúng ta trở thành một loại trọc phú kiến thức, chứ không kiến fan thành fan tốt hơn.

Trọc phú kiến thức là cách biểu đạt dành cho người đọc không ít, báo chí, sách vở, ghi nhớ các kiến thức trong những số ấy và tin rằng chúng là của chính mình. Bạn sẽ gặp những tín đồ như vậy ở không ít nơi. Đặc biệt là trong cộng đồng Việt Nam hiện nay, khi mà Internet và Open đến ngang xương, đổ ập vào đầu bạn ta một mớ tri thức và người nào cũng có quyền tin rằng tri thức này thuộc về mình.

Các fanpage chuyên tầm chương trích cú; chúng ta hotgirl khoe vòng eo con kiến kèm những câu chiêm nghiệm về cuộc đời; những diễn giả cả đời không có công trình thực tế, toàn nhắc lại sách vở phương Tây; những nhà báo, các học giả phụ thuộc vào việc phải trích lời danh nhân gì đấy… Và nó không chỉ diễn ra trong nghành khoa học. Nếu các bạn follow đủ con số các fanpage và instagram, những bạn sẽ nhận được một rừng các tri thức về cuộc đời, về tình người, về kiểu cách sống – được dẫn lại từ đâu đó. Chúng ta đang sống trong một thời buổi của copy and paste.

Bạn, ngày mai, có thể trở thành tín đồ như thế. Đọc được cái này sướng quá, và nghĩ là mình thế là hiểu biết hơn người khác rồi. Ngày mai xưng xưng đi hỏi bằng hữu, mày có biết vì sao Thị Phần nhà đất Hoa Kỳ và Phố Wall sụp đổ năm 2008 không, tao vừa xem hết một bộ phim truyện của Michael Moore. Deep lắm, để tao phân tích và lý giải cho. Trọc phú kiến thức sẽ nói chuyện kiểu đấy.

Tôi và nhiều thầy ở giai đoạn này sẽ nói rằng kể cả người có xem hết Michael Moore, Adam McKay và đọc hết cả Noam Chomsky, tín đồ chưa nhỉ?Biết chuyện gì đã xảy ra ở Mỹ đâu. Phải cho đến lúc bạn sự thật nhìn khối hệ thống ngân hàng và Thị trường BĐS Việt Nam vận hành – ở Việt Nam, và năm 2022 này – bạn mới hiểu chuyện gì đã ra mắt ở Mỹ năm 2008. Đó thường là cách mà tri thức tự thân hình thành.



Việc đọc, ghi nhớ, và nhắc lại các tri thức đã đc viết thành sách vở và giấy tờ không sai. Nhưng nó không khi nào đúng. Bởi vì tri thức thực sự chỉ hình thành trải qua quá trình chiêm nghiệm, hưởng thụ, hấp thụ, tự phản biện, tự luận. Nếu Noam Chomsky đã nói ra câu gì đó, dù nó không chê vào đâu đc, nó cũng sẽ chỉ biến thành tri thức của người tiêu dùng, nếu như bạn sự thật quan sát, chiêm nghiệm với những điều đang ra mắt trong nhân loại của bản thân. Nếu nó không tự hình thành bên trong, fan cũng chỉ là người nói nhại bạn khác.

Đó là ý nôm na của Nietszche khi khuyến nghị khái niệm “trọc phú kiến thức”. Tôi màu đỏ may mắn nhớ đc điều ấy vào năm 19 tuổi, để hạn chế trở thành một bạn như thế.

Phải tránh biến thành một fan như thế, vì sống như một trọc phú kiến thức rất đẳng cấp và sang trọng. Nói ra các điều mình đã đọc, đã xem, đã nhớ thì có gì mà sai? Đứa khác không đọc thì nó ngu nó thiệt, chứ tôi siêng năng đọc sách báo, xem phim tài liệu trên Netflix, tôi có quyền được nhắc nhở lại những điều trong các số ấy. Đó là tri thức của tôi.

Các thầy cô bước này sẽ nói với các bạn rằng có các điều nghe rất dễ dàng, thậm chí sáo mòn, tuy nhiên cho tới khi tín đồ thực sự thông qua và chiêm nghiệm, chúng ta mới nhận biết rằng đó là tri thức của bản thân.

Để tôi kể cho các bạn một mẩu truyện vui. Ở bên trên tôi bảo rằng những tháng năm giới trẻ tôi đọc kinh Tăng chi bộ của Thích Ca. Trong Tăng chi bộ, có mấy điều mà Phật dạy các Tì kheo, trong những số ấy có 1 điều mà năm đấy tôi tâm đắc lắm.

Câu đó là: “Tâm tư nhân loại, thời không thể nghĩ đến đc, nếu nghĩ đến tín đồ nghĩ có thể đi đến cuồng loạn và thống khổ”.

Câu này để diễn nôm lại thì ngày đấy tôi cũng làm được. Đại loại, họ, trái đất của họ, các điều đang diễn ra xung quanh bọn họ là vô minh, đừng nên cố gắng đi kiếm thực chất của chúng. Nếu cố hiểu được tâm tư nhân loại, chỉ có phát điên.

Chuẩn rồi. Tâm đắc lắm. Hay. Cả nhà nhớ câu này nhé.

Bây giờ đến mẩu truyện. Có một giai đoạn, tôi quen hai cô nàng, và không còn quyết định đc rằng mình sẽ yêu ai. Cũng không hẳn là lừa, vì tôi có nói với một trong hai cô rằng cô kia là người yêu của tôi. Cái cô tạm gọi là “thứ 3” này cũng đang có người yêu. Cảm mến nhau thì hay chạm chán gỡ, đi chơi, tụ tập cùng đồng đội chung. Nhưng rồi tình cảm với đứa bạn này cứ leo cao, và đến một thời gian cả hai bạn nữ đều không hề chịu đựng đc nữa, bọn họ quyết định gặp nhau thủ thỉ cho ra nhẽ.

Tôi cũng không biết cuộc gặp diễn ra như thế nào. Nhưng đi về thì tôi gặp mặt fan không bắt đầu trước. Bạn ấy bảo mình đừng gặp mặt nhau nữa, Hoàng về đi.

Anh chị em biết lúc đấy tôi nói cái gì không? Tôi là trọc phú kiến thức mà, tôi ngoài 20 tuổi và đang thức đêm đọc sách triết học, và tôi tin rằng những cô ấy yêu tôi một trong những phần vì tâm hồn trọc phú này. Tôi nói với cô ấy:

“Tâm tư trái đất, thời không hề nghĩ đến đc, nếu nghĩ đến thì fan nghĩ chỉ đi đến điên cuồng và thống khổ”.

Tôi trích Phật Thích Ca để xử lý vấn đề ái tình luôn. Thề.

Cô ấy bảo tớ chẳng hiểu gì cả, người về đi.

Chuyện trong tương lai cũng bung bét vì tôi cũng chẳng quay lại với tín đồ người yêu chính thức được.

15 năm trôi qua. Bỗng nhiên một ngày Cửa Hàng chúng tôi gặp mặt lại. Chỉ còn tình cảm của những người người cũ. Chúng tôi thủ thỉ về cuộc sống, và dĩ nhiên, cả các điều chớ nên cố bận lòng trong cuộc sống đời thường. Rồi bỗng nhiên, tôi nhận biết rằng cả hai chúng tôi đến lúc đấy mới hiểu câu nói năm xưa. Đúng là tâm tư nhân loại, thời không hề nghĩ đến đc, nếu nghĩ đến bạn nghĩ hoàn toàn có thể đi đến cuồng loạn và thống khổ. Chính tôi lúc đấy mới hiểu. Và cô ấy cho đến khi ấy mới hiểu. Chúng tôi đã trong tuổi trung niên.

Ngay cả mấy câu quote về tình yêu hay lẽ sống, bọn họ cũng đôi khi phải mất một lúc, thường là 15 đến 20 năm, mới sự thật nhận ra nó nói cái gì.

Tri thức về ái tình rất quan trọng, tuy nhiên dù sao đây cũng là lễ khai giảng của một trường đại học. Hãy nói tới vai trò của tri thức với công việc và nghề nghiệp. Với tôi thì bi kịch lớn nhất của một nhân sự, dù ở bất cứ nghành nào, là phải vay mượn tri thức.

Tôi có nhiều đồng đội là trọc phú kiến thức. Họ có chỗ đứng cộng đồng, tiền kiếm cũng không hề khó quá. Nó đến từ là 1 đặc biệt quan trọng của xã hội Việt Nam là thời cơ tiếp cận tri thức chưa nhỉ?được chia đều. Thời của chúng ta thì đều hơn một chút ít, tuy nhiên ở nhiều vùng sâu vùng xa, bạn ta cũng chưa nhỉ?Có Netflix để xem, không tồn tại sóng 4G và một chiếc hiệu sách cũng không có. Thời của tớ thì khoảng cách này còn xa hơn. Tôi màu đỏ lộc may xin được việc làm thêm và xem Internet chùa, chứ ở các năm 2000, phần lớn tín đồ học của tớ chỉ có đi ngủ sớm (thức đêm thì mì cũng không có mà ăn).

Khoảng cách này được cho phép một số bạn đc đọc nhiều hơn thế tín đồ khác, tiếng Anh tốt hơn, kĩ năng tìm kiếm Google giỏi hơn – và bọn họ ra sức sử dụng lợi thế đó để tranh chỗ đứng xã hội. Khoảng hai mươi năm kia, thậm chí Thị Phần xuất bản bị kẻ thống trị bởi các nội dung dịch thuật, phái sinh từ báo nước ngoài. Người dân không tự search được thông báo mà – và hình thành một nhóm ngũ nhà báo, chuyên gia chỉ việc nhắc nhở lại những gì đọc được bên trên Internet là kiếm được tiền. Thậm chí nhiều tiền. Trong buổi phỏng vấn xin việc trước tiên của tôi cách đây 16 năm, câu hỏi duy nhất tôi còn nhớ, là em hay đọc thông báo ở trang nào. Hồi đó biết đọc ở đâu là cả một loại trình độ. Lại còn đọc bằng tiếng Anh thì quá đỉnh.

Đến hiện nay các trọc phú kiến thức này vẫn tồn tại chỗ đứng trong cộng đồng.

Nhưng ngược lại, tôi cũng có các bạn tín đồ cả đời chỉ viết ra các thứ nguyên bản – các thứ anh ta thực sự cân nhắc, chiêm nghiệm được, nhặt nhạnh đc, các thứ tự hiểu ra. Họ sẽ kiếm tiền chậm hơn, vì không hề chế tạo công nghiệp được. Có khi cả đời bọn họ có 1 tác phẩm đc biết đến thôi. Rút ruột ra thì khó hơn là đi vay mượn mà.

Cuộc đời tôi chỉ kính nể loại tín đồ thứ 2 – những bạn tạo ra sự những thứ bằng tri thức nguyên bạn dạng. Loại thứ nhất dù chúng ta có bước xuống từ một cái Mercedes dòng S, hay là trích đc Kant bằng tiếng Đức, tôi vẫn thấy xót xa cho đời họ. Một cảm hứng thương hại chân thành.

Bạn hẳn đã nhận được ra rằng trong loại fan thứ hai này, các bạn có tri thức tự thân, ngoài các bác sĩ, những nhạc sĩ, những nhà nghiên cứu, còn có cả bác sửa xe, bác nông dân, chị bán ốc. Họ sự thật biến thành Chuyên Viên trong lĩnh vực của bản thân nhờ vào bản lĩnh quan sát và tự chiêm nghiệm.



Hãy tưởng tượng ra hai khung cảnh: 1 là việc ngồi xổm ở hàng sửa xe, và nhìn bác sửa xe gỡ tung chiếc Kawasaki của chúng ta ra, sờ mó, thăm khám nó và chẩn đoán bệnh, tìm nguyên nhân có âm thanh lọc cọc trong máy. Thứ hai là việc ngồi trong một khóa học đc giảng bởi một vị có học vị tiến sĩ, nhưng người biết rằng slide trên bảng một trăm Tỷ Lệ là tài liệu quốc tế, ông này chỉ Việt hóa ra ngừng nhắc nhở lại sang sảng thôi. Hãy nghĩ về hai hình ảnh đó. Bạn sẽ hiểu cảm giác của tôi khi nói rằng tôi kính nể loại người này, và thương hại loại fan kia.

Tại sao bọn họ cần tri thức nguyên bạn dạng nếu tri thức vay mượn vẫn kiếm ra tiền, một cách nhanh hơn và đỡ vất vả hơn? Với tôi có hai lý do, một là sự bền chắc của tri thức tự thân. Hai, là di sản người có nhu cầu để lại.

Tri thức vay mượn không bền vững, trong cả trong những công việc kiếm tiền. Nếu anh chỉ nhắc lại điều tín đồ ta đã nói, nó sẽ trở nên đậu phộng hậu cực nhanh. Tôi đã kể ở bên trên rằng thời mới mở cửa, việc kiếm tiền từ những nội dung vay mượn thống trị ngành xuất bạn dạng. Nhưng rồi tới thời của chúng ta, những bạn hoàn toàn có thể đọc tiếng Anh vanh vách và thâu tóm thông tin từ các nền tảng độc lập như reddit chứ còn chả thèm lướt web đọc báo. Những chuyên gia này tự nhiên thất nghiệp. Bạn sẽ không hề hình dung nổi là năm 21 tuổi, nếu thay đổi theo mật độ lạm phát, tôi kiếm tương đồng với khoảng 70 triệu mỗi tháng ngày nay, chỉ bằng sự việc đọc và dịch báo nước ngoài. Bạn không tưởng tượng được, vì bây chừ có ai cần cái nghiệp vụ đấy đâu? Bây giờ mà chỉ biết lướt web bằng tiếng Anh thì coi như là không có kỹ năng gì.

Ngay giờ đây, tôi cũng đang chứng kiến sự thất thế của nhiều Chuyên Viên vay mượn, các trọc phú kiến thức, những chúa tể Google này.

Những kiến trúc sư nói như vẹt về “đẳng cấp Scandinavia”, minimalism hay “quý phái Indochine” vì fan ta nói thế, chứ không hiểu đc các nguyên lý nền tảng của mỗi nền văn hóa. Họ vẫn kiếm đc tiền ở vài địa phương, tuy nhiên sẽ dần dần mất Thị Trường ở các nơi mà unique sống đang tăng lên.

Những tác giả sao chép những motif từ các kịch bạn dạng Hollywood và Hàn Quốc, đặt nó vào bối cảnh Việt Nam, mà thiếu hiểu biết được cảm tình và thân phận con bạn. Họ có khả năng sẽ bị mất thị phần vào chính tay các tác giả quốc tế – các người dành cả đời hướng đến một chủ đề.

Những chuyên gia truyền thông nói về những loại hình phương Tây, trích dẫn Philip Kotler hay David Ogilvy mà thiếu hiểu biết nhiều được tâm lý của bạn Á Đông hay Việt Nam. Họ sẽ mất thị phần vào chính tay bác sửa xe tự học tôi nói ở trên: nếu bác ấy quyết định mở một chuỗi cửa tiệm, thì đó sẽ là fan hiểu hơn ai hết về phong thái bạn Việt Nam đối xử và hi vọng ở cái xe của chính mình. Bác ấy sẽ hiểu Philip Kotler hơn cả những ông đọc Philip Kotler bằng tiếng Anh, và có thể tự lên một chiến lược marketing đỉnh của đỉnh.

Chúng ta dường như không nói về việc ngày mai ra trường kiếm đc việc làm. Chúng ta đang nói tới một sự nghiệp 30-40 năm. Google không bảo trì đc sự nghiệp kiểu này.

Sự nghiệp của bạn chỉ bền bỉ nếu mỗi điều tín đồ nói ra đều là điều tín đồ tự phân biệt. Nó bền vững theo cách này: khi chúng ta tin vào các điều mình nói và mình làm, khi nó là một phần tâm hồn, là Để ý đến của công ty, thì kiếm được nhiều tiền hay ít tiền không quyết định giá trị của sự nghiệp nữa. Sự nghiệp lúc này gắn với cái tôi cá nhân của khách hàng, treo lủng lẳng ở tim người, chứ không gắn với thang đo tiền bạc. Siêu chắc chắn.

Và hãy tin lời tôi, rằng xã hội ngày càng tôn trọng các tri thức nguyên bản. Nó sẽ thưởng xứng đáng cho mình.



Lý do thứ cặp đôi bạn trẻ cần có tri thức tự thân, đó là di sản bạn muốn còn lại. Nó cũng là chủ đề của lễ khai giảng năm nay, thi công quả đât theo cái cách của công ty. Di sản Chưa hẳn là thứ gì to tát kiểu một chiếc tượng đài đâu, mà là bất kỳ điều gì tốt đẹp fan còn lại quả đât này. Thế giới nó chỉ việc tốt lên một ít khi bạn rời đi, đối với khi chúng ta bước vào, là tín đồ đã để lại di sản rồi.

Thế làm thế nào để có đc tri thức nguyên bản? Bạn vẫn phải đọc. Đọc rất nhiều. Bạn vẫn ghi nhớ. Nhưng không phải để phun ra, để sống như một trọc phú, khoe mẽ với đám trí nhớ đó. Bạn cứ nhớ trong đầu thôi, và cuộc sống đời thường sẽ cho chính mình thêm những mảnh ghép để tri thức tự hình thành. Bạn không được cho phép mình nói ra một thứ gì, phần mềm một kiến thức gì, nếu chưa ạ?Tự tin rằng đó là điều người tự nhận ra.

Copy and paste không sai. Nó chỉ sai khi bạn không thực sự hiểu những gì mình paste. Tôi chỉ nhận biết cái gì gọi là “trọc phú kiến thức” cho tới khoảng chục năm sau thời điểm bắt đầu ghi nhớ nó trong đầu.

Đó là 1 hành trình âu sầu, đối với việc lên wikipedia và pinterest để tìm cái gì cóp xuống cho xong deadline. Nhưng các thầy cô bước này sẽ nói với các bạn, là tri thức, rất liên tục, hình thành thông qua mất mát, đau khổ và cả ân hận.

Hành trình theo đuổi tri thức tự thân là một trong những hành trình bất công nữa. Bạn có lúc đó giật mình nhận thấy rằng bọn coppy vay mượn đang kiếm tiền nhanh hơn mình và có vẻ vui lòng hơn mình.

Bạn sẽ tự hỏi rằng nhưng mục đích của em đi học là có quá trình xuất sắc và kiếm đc tiền; việc gìn giữ cái tôi, việc thiết kế nhân loại theo cách của mình có thực sự cần thiết đến thế không.

Có thể bạn quan tâm: » Cách đối phó với mụn ẩn để bạn lấy lại làn da khoẻ mạnh

Tôi sẽ nói, gì nhỉ. Bạn hiểu được bao nhiêu và tin vào điều gì là tùy bạn.

Có thể bạn quan tâm: » Cách để bạn kéo dài “cuộc yêu”: 5 mẹo nhỏ và 4 tư thế gợi ý

Bởi vì tâm tư nhân loại, thời không thể nghĩ đến đc, nếu nghĩ đến, người nghĩ rất có thể đi đến cuồng loạn và thống khổ.

Cảm ơn các bạn.”

Video bài phát biểu của tác giả Đinh Đức Hoàng

Nguồn: Đinh Đức Hoàng. Ảnh: Freepik.