Quy tắc đặt tên đường phố Hà Nội đã được quy hoạch như thế nào?
Rate this post
Là một quần chúng. # con đang sống và sinh hoạt trên mảnh đất Hà Nội “ngàn năm văn hiến”, chắc hẳn người chơi đã từng lang thang khắp các phố phường Hà Nội, hay lượn lờ Hồ Gươm mỗi dịp cuối tuần. Có những tuyến đường đã quen mặt thuộc tên, có tuyến đường đã đi mòn mọi khe ngách. Thế nhưng, có bao giờ game thủ tự hỏi bởi vì sao những con đường này lại được đặt với cái tên như vậy?
“Nhớ đường Hà Nội như nhớ Sử, nhớ Sử là nhớ được đường Hà Nội”
Bác sĩ Trần Văn Lai – loài người đặt nền tảng quy hoạch tên đường của Hà Nội
Trần Văn Lai (sinh 1894 tại Hà Nội – mất 1975) là một bác sĩ, từng giữ chức Thị trưởng Hà Nội trong chính phủ Trần Trọng Kim, Thứ trưởng Bộ Thương binh và Xã hội (nay là Bộ Lao động – Thương binh và Xã hội). Ông là trái đất đặt lại tên đường cho hồ hết các con phố Hà Nội khi đã Nhật đảo chính Pháp (nguồn).
Năm 1945, khi Nhật đảo chính Pháp, bác sĩ Trần Văn Lai lên nhậm chức Đốc lý Hà Nội. Mặc dù nhiệm kỳ của cụ Lai giữ vững chỉ chưa đầy 1 tháng, thế cơ mà cũng đủ để cụ đổi tên cho các tuyến phố Hà thành – những cái tên vẫn còn được sài mãi cho đến hiện tại. Điều chu toàn ở địa điểm, những tên gọi này không hề được đặt một cách tình cờ cơ mà hoàn toàn là sự sắp xếp đầy ẩn ý của cụ Trần Văn Lai, vừa dễ nhớ lại vừa mang giá trị lịch sử.
cũng có thể nói, cụ Lai chính là mọi người đã đặt nền móng cho việc quy hoạch tên gọi các tuyến phố Hà Thành, để tới mãi khi đã, khi đặt tên các tuyến phố thế hệ, dân chúng ta vẫn noi theo những lề luật đó của cụ.
Quy tắc đặt tên đường phố Hà Nội
Dưới đây, là quy tắc đặt tên đường nóng bỏng theo từng cụm của cụ Trần Văn Lai.
Cụm 1: Cụm “truyền thuyết – cổ đại”
Cụm này là 4 tuyến đường bao quanh Hồ Tây với tên gọi thêm liền với 4 nhân vật trong truyền thuyết cổ điển Việt Nam là: đường Lạc Long Quân, An Dương Vương, Hùng Vương và Âu Cơ.
Cụm 2: Cụm “chống Bắc thuộc”
Cụm “chống Bắc thuộc” hay còn gọi là cụm quanh Hồ Gươm – các tuyến đường được đặt tên theo các danh nhân trong thời kỳ chống Bắc thuộc.
Khu vực phía dưới Hồ Gươm có phố Hai Bà Trưng, Bà Triệu. Phía Nam Bà Triệu song song với Mai Hắc Đế, Triệu Việt Vương. Phía Bắc Bà Triệu là các đường Lý Nam Đế, Triệu Quốc Đạt, Phùng Hưng. Xa hơn một tí là đường Khúc Hạo (do cách một đoạn thành Hà Nội nên được đặt theo tên danh nhân dị thường).
ADVERTISEMENT
Phía dưới Bà Triệu cắt với đường Lê Đại Hành. Hai đầu Lê Đại Hành là đường Hoa Lư và Đại Cồ Việt. Sở dĩ như vậy là bởi vì Lê Đại Hành là vị vua thời Tiền Lê nước ta với kinh kì Hoa Lư và nước Đại Cồ Việt.
Phía đông Hồ Gươm là phố Đinh Tiên Hoàng, Lý Thái Tổ, Ngô Quyền. Những phố này mang tên 3 vị vua có công lớn trong thời kì đầu của độc lập tự́ chủ nước ta.
Gần vấp ngã 6 Tràng Tiền, giao với Lý Thái Tổ là đường Tông Đản, Lý Đạo Thành, Lê Phụng Hiểu và Lý Thường Kiệt.
Tiếp tới là phố Lý Quốc Sư – một danh nhân thời Lý với đền Lý Quốc Sư danh tiếng.
Hình như, Khúc Thừa Dụ và Dương Đình Nghệ cũng là nhị tuyến đường được đặt tên theo danh nhân thời kì chống đô hộ phía Bắc, cơ mà mãi đến khi đã mới được đặt tên vì quận Cầu Giấy được desgin sau.
Cụm 3: Cụm “nhà Trần”
Ở cụm này, cụ Trần Văn Lai lấy đường Trần Hưng Đạo làm mốc, xung quanh là các tuyến đường Trần Thánh Tông, Trần Nhân Tông, Trần Quốc Toản, Trần Bình Trọng, Dã Tượng, Yết Kiêu. Giao với Yết Kiêu là đường Đỗ Hành.
Đoạn cuối đường Trần Hưng Đạo, địa điểm gần bờ đê có phố Trần Quang Khải, Trần Khánh Dư, Trần Nhật Duật, Nguyễn Khoái, Phạm Ngũ Lão, Chương Dương Độ, Hàm Tử Quan, Tây Kết, Vạn Kiếp, Vân Đồn, Bạch Đằng. Những tuyến phố này được đặt tên theo các danh nhân trong hai cuộc kháng chiến chống Mông Nguyên lần 2 và 3 của nhà Trần với các địa danh nhiều người biết đến đính liền hai cuộc loạn lạc.
cũng có thể nói, đây là cụm nhưng đường phố được đặt tên có dụng ý hàng đầu, khi mà Trần Hưng Đạo cuối đời về Vạn Kiếp, tướng Trần Nhật Duật, Nguyễn Khoái đính với chiến công Tây Kết – Hàm Tử, tướng Trần Khánh Dư thêm với chiến công Vân Đồn, Trần Quang Khải gắn với chiến công Chương Dương Độ.
ADVERTISEMENT
Cắt Trần Hưng Đạo là nhì đường Lê Văn Hưu, Hàn Thuyên nối thẳng nhau. Đây là tên 2 danh sĩ danh tiếng ở đời nhà Trần. Giao với phía Nam Nguyễn Khoái là đường Trần Khát Chân. Đây là tên danh tướng chống Chiêm Thành cuối đời Trần.
Riêng 2 tuyến phố Trần Thái Tông, Trần Thủ Độ mãi đến sau này mới được đặt tên nên nhị phố này không thuộc cụm “nhà Trần”.
Cụm 4: Cụm “khởi nghĩa chống giặc Minh”
Gần hồ Trúc Bạch là các tuyến đường Đặng Tất, Nguyễn Cảnh Chân, Nguyễn Biểu và Đặng Dung. Xưa, Đặng Tất và Nguyễn Cảnh Chân cùng nhau khởi nghĩa, tôn Trần Ngỗi lên làm minh chủ chống giặc Minh. Khi Đặng Tất và Nguyễn Cảnh Chân chết, Đặng Dung và Nguyễn Cảnh Dị lại tôn Trần Quý Khoáng lên tiếp tục khởi nghĩa. Về Nguyễn Biểu, ông tứ̀ng làm nha môǹ Trần, sau này theo phò Trần Quý Khoáng chống giặc Minh. Về sau cũng có phố mang tên Nguyễn Cảnh Dị ngoài ra lại nằm khá xa đoạn này.
Cụm 5: Cụm “nhà Lê”
Chạy về phía Tây Hồ Gươm là đường Lê Thái Tổ – cái tên lắp liền với sự tích trả gươm đại dương Hoàn Kiếm.
Xung vòng quanh là các phố: Đinh Liệt, Đinh Lễ, Lê Lai, Lê Thạch, Trần Nguyên Hãn, Nguyễn Xí. Đây là tên các tướng lừng danh trong cuộc khởi nghĩa Lam Sơn chống giặc Minh của Lê Thái Tổ. Gần Lê Thái Tổ có đường Lê Thánh Tông.
Cụm 6: Cụm “Tây Sơn”
Được hiện ra sau, cụm “ Tây Sơn” được hiện ra xen kẽ với cụm “chống Bắc thuộc”. Trong đó, có những con phố chạy song song như: Lê Ngọc Hân, Ngô Thì Nhậm, Ngô Văn Sở, Quang Trung, Bùi Thị Xuân, Phan Huy Chú. Đây đều là những nhân vật nổi tiếng, có đóng góp béo lớn ở triều đại Tây Sơn.
Ngoài ra, cụm này cũng có một số phố đặc biệt ở xung quanh gò Đống Đa và tượng đài Quang Trung như: đường Trần Quang Diệu, Tây Sơn, Đặng Tiến Đông.
Cụm 7: cụm “Chống Pháp thời Nguyễn Cần Vương”
Quanh di tích thành Hà Nội là 2 tuyến đường Hoàng Diệu và Nguyễn Tri Phương. Đây là nhị tuyến đường được đặt tên theo tên của 2 vị quan nhà Nguyễn đã thủ thành Hà Nội trong nhị lần Pháp đưa quân đánh ra Bắc.
Tại khu vực Ba Đình, gần phố cổ có: đường Tôn Thất Thiệp, Tôn Thất Đảm, Cao Thắng, Tống Duy Tân, Phan Đình Phùng, Tạ Hiện, Mai Xuân Thưởng, Nguyễn Thiện Thuật, Nguyễn Quang Bích, Đốc Ngữ, Lê Trực. Đây đều là những nhân vật khởi nghĩa điển hình, hưởng ứng trong phong trào “Cần Vương”, giúp vua Hàm Nghi chống Pháp. Bản thân cái tên quận Ba Đình cũng bắt nguồn từ tên cuộc khởi nghĩa ở thời kỳ này.
Tuy nhiên, 2 người khởi xướng phong trào “Cần Vương” là vua Hàm Nghi và Tôn Thất Thuyết mãi sau khi mới được sử dụng để đặt tên đường nên ở phía dị kì.
Cụm 8: cụm “bạo động chống Pháp”
Nằm gần cụm “Cần Vương” là cụm “bạo động chống Pháp”. Các tuyến đường thuộc cụm này gồm: Nguyễn Thái Học, Nguyễn Khắc Nhu, Hoàng Hoa Thám, Đội Cấn, Đội Nhân. Đây đều là tên các chỉ đạo trong những cuộc bạo động chống Pháp nổi lên sau giai đoạn Cần Vương.
Ngoài ra, cụm này còn có ngõ Yên Thế được lấy tên từ tên khởi nghĩa của Hoàng Hoa Thám.
Cụm 9: cụm “Trí thức Ái quốc”
Cụm “trí thức ái quốc” bào gồm các tuyến đường được đặt tên theo tên các trí thức địa cầu Việt thời Pháp thuộc nhiều người biết đến như: Phan Bội Châu, Phan Chu Trinh, Lương Văn Can, Lương Ngọc Quyến, Đặng Thái Thân, Ấu Triệu.
Trong đó, phố Lương Văn Can được mang tên một trong những người khởi xướng Đông Kinh Nghĩa Thục và có cả Quảng trường cùng tên ngay trên phố.
Cụm 10: Cụm “Văn học, Giáo dục”
Cụm “Văn học, Giáo dục” khác lại với Văn Miếu – Quốc Tử Giám nằm trên nhì phố Văn Miếu, Quốc Tử Giám. Ở cụm này là các tuyến phố được đặt tên theo các nhà giáo dục, sử học như: Chu Văn An, Ngô Sĩ Liên, Nguyễn Như Đổ, Phan Phu Tiên.
Quy tắc đặt tên đường phố Hà Nội sau đó
Những nhân loại đặt tên sau đó cũng noi theo quy tắc trên để đặt cho một số cụm như:
– Tiền cách mạng tháng 8
Gần quảng trường Ba Đình là các đường Bắc Sơn (khởi nghĩa), Phạm Hồng Thái, Lê Hồng Phong, Trần Phú, Hoàng Văn Thụ. Đây là những người có đóng góp to lớn cho công trình của cách mạng tháng 8 khi đã.
– Cụm “xây dựng VNDCCH”
Các phố mang tên các danh nhân y khoa như Hồ Đắc Di, Đặng Văn Ngữ, Tôn Thất Tùng, Trần Hữu Tước, Phạm Ngọc Thạch, Hoàng Tích Trí nói quanh nói quẩn cong vắt khu vực ĐH Y – Bạch Mai. Tên các nhà khoa học tự́ nhiên, xã hội cũng như kỹ sư như Trần Đại Nghĩa, Tạ Quang Bửu, Đào Duy Anh, Lương Định Của, … ở vòng vo khu vực ĐH Bách Khoa.
– Cụm “nhà văn”
Quận Đống Đa – Thanh Xuân, khu vực Láng là các đường phố mang tên nhà văn như: Nam Cao, Nguyên Hồng, Vũ Trọng Phụng, Vũ Ngọc Phan, Nguyễn Tuân, Nguyễn Huy Tưởng, …
– Cụm “tướng quân đội”
Ở Trường Chinh có doanh trại quân đội, xung quanh là các phố mang tên các tướng nổi tiếng trong các cuộc kháng chiến chống Pháp- Mỹ: Vương Thừa Vũ, Nguyễn Ngọc Nại, Lê Trọng Tấn, Hoàng Văn Thái…
Và còn rất nhiều người có công với Cách Mạng, Đảng/ Nhà nước được đặt tên cho đường phố gần nhau nữa như Lê Duẩn, Trường Chinh, Lê Thanh Nghị, …
Bạn nên đọc: Sài Gòn và Singapore trước năm 1975 thực sự thế nào?
Xem lắp tại Youtube Kiến trúc sư Lý Trực Dũng: Lý giải “đá vỉa hè giãn nở do mưa” khiến tôi buồn cười quá | VTC Now
VTC Now | Giám đốc Sở Xây dựng Hà Nội Võ Nguyên Phong lý giải hiện tượng xuống cấp của đá lát vỉa hè một phần do “mưa xuống đá giãn nở nên tự vỡ”. Lời lý giải này hẳn khiến cho nhiều người không khỏi băn khoăn.
Đá vỡ nát do tự nhiên hay do thi công? Nói đá không bền liệu có “oan” cho đá? Ai sẽ là người chịu trách nhiệm cho các công trình cải tạo hè phố kém chất lượng này?
Theo Kiến trúc sư Lý Trực Dũng, nếu không trân trọng vìa hè thì không bao giờ vỉa hè bền đẹp được.
KhoaDigi - Khoa Nguyễn Digitial Marketing hiện đang là marketing manager tại CÔNG TY TNHH THƯƠNG MẠI SẢN XUẤT VÀ DỊCH VỤ LION DECOR luôn Cập nhật các thông tin sản phẩm, feedback khách hàng, tin tức nghề mới nhất của Lion Decor.
