Đế quốc Anh và lịch sử hình thành đế quốc mặt trời không bao giờ lặn

Đế quốc Anh là đế quốc hùng to gan và có lãnh thổ rộng mập hàng đầu trong lịch sử nhân loại.

Đế quốc mặt trời không bao giờ lặn là thuật ngữ sử dụng để chỉ những đế quốc có lãnh thổ rộng to đồng thời có tầm ảnh hưởng không chỉ ở một chỗ chơ vơ mà trên toàn địa cầu. Trong dòng chảy của lịch sử, chắc chắn rằng, Anh là đế quốc được lắp liền với thuật ngữ trên. Trong dĩ vãng, vào thời kỳ hoàng kim, Anh được mệnh danh là đế quốc có lãnh thổ rộng Khủng hàng đầu của lịch sử nhân kiểu, trải dài khắp 5 châu nên lẽ hẳn nhiên ánh sáng mặt trời sẽ chẳng bao lụi tắt trên đế quốc này. Hãy theo dõi bài viết ‘Lịch sử xuất hiện đế quốc Anh’ để mày mò hết quy trình vươn mình trở thành đế quốc lớn tưởng của Anh.



Có thể bạn quan tâm: » Phía sau đường mòn Hồ Chí Minh là một tầm nhìn

Nền móng của đế quốc Anh

Nền móng của đế quốc Anh đã bắt đầu được kiến tạo khi Anh và Scotland vẫn còn là nhị vương quốc bơ vơ. Cuộc chiến tranh trăm năm (từ 1337 – 1453) với Pháp và dịch bệnh mang tên Cái chết đen hoành hành đã hủy hoại xứ Anh một cách triệt để vào cuối thế kỷ 14 đến thân thế kỷ 15. Bởi những rối ren trong xã hội cộng đính thêm sự ách thống trị mềm yếu của vua Henry VI lúc bấy giờ đã dẫn tới một loạt những cuộc loạn lạc giành giật vương vị nước Anh giữa nhì nhánh của vương tộc Plantagenet là nhánh York và nhánh Lancaster từ năm 1455 tới năm 1485. Kết quả chung cục của những xung đột đẫm máu nhưng mà lịch sử gọi là trận đấu hoả hồng này đó là một vương triều mới được xuất hiện – vương triều Tudors.

Sau thắng lợi quyết định ở trận Bosworth Field vào cuối tháng 8/1485, Henry Tudor lên ngôi quốc vương, bắt đầu một thời kỳ lịch sử thế hệ của đế quốc Anh béo tốt. Henry VII khi đã lên ngôi đã xuất bản quân đội riêng đồng thời bạn bè áp bất cứ lãnh chúa nào có ý định chống đối. Hơn nữa, khi thấy được những thành công của Tây Ban Nha và Bồ Đào Nha sau này thực hiện những cuộc thám hiểm bằng đường biển, vào năm 1496, ông đã ủy quyền cho John Cabot dẫn đầu một đoàn thám hiểm tuyến đường đến châu Á thông qua Bắc Đại Tây Dương. Anh hiện giờ đã trở nên một trong những cường quốc cần yếu ở Châu Âu.

Đến năm 1509, Henry VIII lên ngôi và tuyên bố giải thể nhà thờ Thiên chúa giáo, ly khai khỏi giáo hội La Mã rồi thành lập một giáo hội riêng của Vương quốc theo các đạo hình thức vào năm 1534. Điều này đã cho thấy vị thế của Anh ngày một to dũng mạnh, dần thoát khỏi sự ảnh hưởng của đế quốc La Mã và gieo mầm cho đế quốc Anh hùng táo bạo trong mai sau.

Hình như, ông đã gây ra lại lực lượng hải quân Anh và củng cố quyền đánh giá của Anh đối với xứ Wales theo các đạo vẻ ngoài năm 1535–1542; thuộc địa hóa Ireland bằng cách đưa những những thế giới Tin Lành từ Anh và Scotland đến Ireland. Đồng thời xuất bản một lực lượng hải quân bự và lập mưu hoạch cho những cuộc thám hiểm lập thực dân địa nhằm thúc đẩy sắm sanh.

Triều đại nữ hoàng Elizabeth I

Nữ hoàng Elizabeth I lên ngôi năm 1558 đã đưa nước Anh trở lại với tôn giáo cải cách vốn bị thay đổi dưới thời Nữ vương Mary I song song cấp phép tiến hành hàng loạt những cuộc thám hiểm biển để mở rộng thực dân địa cho nước Anh. (source)

Vào thời điểm này, cuộc Cải cách Tin Lành làm cho Anh và vương quốc Tây Ban Nha theo Công giáo trở thành đối thủ của nhau. Năm 1562, Elizabeth I đã khuyến khích các thuyền trưởng hải tặc như John Hawkins và Francis Drake tiến hành các cuộc tấn công bắt quân lính chống lại tàu Tây Ban Nha và Bồ Đào Nha ngoài khơi bờ đại dương Tây Phi với mục tiêu là xâm nhập vào việc sắm sanh nô lệ Đại Tây Dương song đã bị dân chúng Tây Ban Nha đẩy lùi.

Năm 1578, Nữ vương Elizabeth I đã ban một giấy phép cho Humphrey Gilbert tiến hành các cuộc học hỏi và thám hiểm hải ngoại. Năm 1583, trong chuyến thám hiểm lần này Humphrey Gilbert đã tới được đảo Newfoundland và tuyên bố độc lập cảng của đảo này thuộc về Anh, mặc dù không để bất cứ mọi người định cư nào ở lại.

Đến năm 1584, Walter Raleigh được sự cho phép của nữ hoàng đã thiết lập một thực dân địa tại đảo Roanoke trên bờ đại dương Bắc Carolina hiện tại, ngoại giả bởi thiếu đồ dự trữ nên việc thực dân địa hóa đã thất bại.

Năm 1588, vua Tây Ban Nha là Philip đã tập trung một hạm đội mập chưa từng thấy kết đoàn với đạo quân tinh nhuệ của Công tước xứ Parma, từ Hà Lan tiến tiến công vào bờ đại dương đông nam xâm lăng nước Anh. Hạm đội Tây Ban Nha tiến tới Calais và buông neo chuẩn bị cho việc đổ bộ.

Để chặn đứng cảnh nguy hiểm đó, loài người Anh đã sài những con thuyền trát đầy nhựa cháy và thuốc súng để đánh nghi binh. Quân Tây Ban Nha trúng kế phải nhổ neo bỏ chạy. Thất bại đau buồn với sự bại vong của hạm đội hùng bạo gan đã khiến Tây Ba Nha từ bỏ hẳn ý định lấn chiếm Anh.

Công ty Đông Ấn Anh cũng được xây đắp năm 1600 để cạnh tranh với loài người Hà Lan và toàn cầu Pháp tại phương Đông.

Điều này, triều đại của bạn nữ hoàng Elizabeth I được coi là một trong những triều đại huy hoàng số 1 trong lịch sử Anh quốc, với sự phát triển vượt bậc trên đầy đủ các lĩnh vực, đem lại cho hòn đảo sương mù này nơi số một châu Âu lúc bấy giờ.



Nội chiến Anh

Năm 1603, Quốc vương James VI của Scotland trở thành vua của nước Anh và một năm sau đó, ông thương thuyết với quả đât Tây Ban Nha ký vào Hiệp ước Luân Đôn, kết thúc tình trạng cừu địch bấy lâu nay. Để thâu tóm mọi quyền lực vua James đã cố tình phớt lờ vai trò của nghị viện vốn mang tính truyền thống ở Anh, hậu quả là khiến non nước đứng trước nguy cơ một cuộc nội chiến. Charles I lên ngôi năm 1625 ngay ngay tức khắc đã xung bỗng gay gắt với nghị viện. Bị phản đối vì những hành vi chuyên quyền, ông vua này đã giải thể nghị viện.

Do mâu thuẫn về lập trường chính trị, tôn giáo và xã hội, Nội chiến Anh bùng phát giữa những quần chúng. # ủng hộ Quốc hội và những trái đất ủng hộ Quốc vương Charles I. Cuộc loạn lạc này là một phần nhỏ bé trong hàng loạt các xung tự dưng dằng dịt từ năm 1639 tới năm 1653 diễn ra tại Vương Quốc Anh, Vương quốc Ireland và Vương quốc Scotland.

Trong thời đoạn này, công cuộc thực dân địa hóa Bắc Mỹ và các đảo tí xíu vùng Caribe được tiến hành từ những năm đầu thế kỷ 17 cũng đạt được một số kết quả nhất định. Khu định cư vĩnh viễn trước hết của thế giới Anh tại châu Mỹ được sản xuất tại Jamestown vào năm 1607 dưới sự quản lý của Công ty Virginia. Nước Anh tiếp đó tiến hành xâm lấn và tuyên bố tự do đối với Bermuda.

Đặc quyền của Công ty Virginia bị thu hồi vào năm 1624 và vùng đất Virginia nằm dưới sự cai quản trực tiếp của nhà vua, tiếp theo sau đó thực dân địa Virginia được chế tạo. Những khu tái định cư lần lượt được thiết lập thành phầm tại St. Kitts (1624), Barbados (1627) và Nevis (1628). Maryland được tạo vào năm 1634 để làm địa điểm cư trú của giáo dân Công giáo La Mã và tiếp sau đó là Rhode Island năm 1636, Connecticut năm 1639.



Đến năm 1649, Vua Charles bị bắt và bị đem ra xét xử bởi mưu mô bình phục chính quyền chuyên chế cũ, đế quốc Anh trở thành một nước cộng hoà dưới sự chỉ đạo của bảo hộ công Cromwell. Nhưng đến năm 1653, quân đội của vị bảo hộ đầy tham vọng này lại làm một cuộc chính biến, đuổi các nghị viên, giải tán nghị viện. Chế độ độc tài Cromwell thành lập thay thế cho nền cộng hoà ngắn ngủi.

Để bảo đảm rằng nguồn lợi nhuận đang ngày càng tăng lên của sinh hoạt thương mại hàng hải vẫn nằm trong tay địa cầu Anh, năm 1651 Quốc hội ra sắc lệnh rằng chỉ có tàu Anh mới được phép qua lại để giao bệnh trong các thuộc địa của Anh.

Chiến tranh của Anh với Hà Lan, Pháp, Tây Ban Nha

Năm 1655, Anh sáp nhập hòn đảo Jamaica từ tay của toàn cầu Tây Ban Nha. Trong quá trình thực dân địa hóa, những mâu thuẫn thân Anh và Hà Lan đã dẫn đến những cuộc chiến tranh. Sự cừu địch này chỉ nhất thời thời dừng lại khi vua James II bị phối hợp quốc hội Anh và quân viễn chinh Hà Lan vì tổng đốc William xứ Orange lãnh đạo lật đổ năm 1688.

Hòa bình thân Anh và Hà Lan đã tạo ra điều kiện để nhị núi sông bước vào chiến tranh Chín năm với tứ cách là anh em. Tuy nhiên, xung hốt nhiên tại châu Âu thân các đế quốc đã dẫn tới kết quả là Anh dần biến thành một thế lực thực dân mạnh bạo hơn Hà Lan.

Năm 1701, Anh, Bồ Đào Nha và Hà Lan đứng về phía Đế quốc La Mã Thần thánh chống lại Tây Ban Nha – Pháp trong cuộc Chiến tranh Kế vị Tây Ban Nha đứng vững cho tới tận năm 1714. Đế quốc Anh đã sáp nhập được nhiều cương vực như Newfoundland và Acadia từ tay thế giới Pháp; Gibraltar và Minorca từ Tây Ban Nha. Gibraltar đã trở nên một căn cứ hải quân xung yếu và cho phép Anh soát sổ điểm ra vào Địa Trung Hải.

Cuộc chiến tranh Bảy năm kéo dài từ năm 1756 có quy mô địa cầu và tham gia của nhiều cường quốc Châu Âu đã kết thúc năm 1763 với thành công thuộc về cấu kết Anh – Phổ. Sự kiện ký kết Hiệp định Paris (1763) đã mang lại những hệ quả quan trọng cho ngày mai của Đế quốc Anh.

Tại Bắc Mỹ, Pháp phải công nhận yêu sách của Anh đối với Vùng đất Rupert và nhượng lại Tân Pháp cho Anh. Tây Ban Nha nhượng lại vùng đất Florida cho Anh. Cùng với thành quả trước thế giới Pháp tại Ấn Độ, cuộc Chiến tranh Bảy năm đã giúp nước Anh trở thành cường quốc hàng hải hùng dạn dĩ nhất quần chúng. #.



Anh xác nhận nền hòa bình của Hoa Kỳ

Trong các thập niên 1760 và 1770, các quan hệ nam nữ giữa Mười ba thực dân địa và Anh trở thành căng thẳng hơn. Nhằm đối phó với tình hình đó, Anh phái đấu sĩ đi tái lập quyền kẻ thống trị trực tiếp, dẫn đến bùng nổ chiến tranh vào năm 1775.

Sang năm 1776, Hợp chúng quốc tuyên bố hòa bình. Sau một thất bại quyết định tại Yorktown vào năm 1781, Anh bắt đầu thương thuyết các hình thức chủ quyền và công nhận nền hòa bình của Hoa Kỳ vào năm 1783. (Đọc lắp: Lịch sử Hoa Kỳ)

Từ những năm 1770, James Cook phát hiện bờ biển phía đông của Úc trong một chuyến hành trình tới vị trí Nam Thái Bình Dương và tuyên bố rằng đất liền này thuộc về nước Anh, ông ta đặt tên cho địa điểm này là New South Wales. Trong chuyến hành trình của mình, James Cook cũng đã đặt chân đến New Zealand, sau đó tuyên bố tự do ở vùng đất này.

Cũng trong thời gian này, cuộc cách mệnh công nghiệp với vận tốc phệ diễn ra tại Anh đã xuất bản ra bước ngoặt cho phát triển xây đắp. Những phát minh cấp thiết nâng cao năng suất công sức liên tiếp ra đời như máy kéo sợi, máy dệt, máy hơi nước… Lửa của than đá đã thắp sáng cả bầu trời đêm khi mọi người ta sử dụng máy hơi nước.

Chiến tranh của đế quốc Anh với Napoleon

Tuy nhiên đầu thế kỉ 19, dân chúng dân xứ đảo lại phải đứng trước một nguy cơ xâm chiếm thế hệ của quân đội Pháp bởi Napoleon thống lĩnh. Hải quân Hoàng gia Anh phong tỏa các cảng của Pháp và giành được một tác phẩm quyết định trước một hạm đội Pháp-Tây Ban Nha tại Trafalgar vào năm 1805.

Cuối 1810 vào năm 1815, item của quận công Wellington trong trận Waterloo kết thúc đầy đủ âm mưu lấn chiếm Anh của Pháp. Theo những bản hòa ước được ký kết, Pháp phải nhượng lại Malta, Mauritius, Saint Lucia và Tobago; Tây Ban Nha nhượng Trinidad; Hà Lan nhượng Guyana và thuộc địa Cape cho Anh.



Đế quốc Anh – đế quốc hùng bạo gan số 1 lịch sử địa cầu

Công ty Đông Ấn Anh tiến hành mở mang lãnh thổ của Đế quốc Anh tại châu Á. Quân đội của Công ty gia nhập lực lượng Hải quân Hoàng gia chiếm Java từ Hà Lan (1811), hấp thu Singapore (1819) và Malacca (​​1824) và tiến công chiếm Miến Điện (1826).

Cũng trong thế kỷ 19, Đế quốc Anh và Đế quốc Nga, vốn đang nỗ lực mở mang quyền lực tới khu vực Trung Á đã ghen tuông đua với nhau để lấp đầy các khoảng trống quyền lực bắt đầu từ việc Đế quốc Ottoman, vương triều Qajar và Đại Thanh suy sụp. Lo ngại về ưu thế của Nga tại Địa Trung Hải và Trung Đông đã khiến Anh và Pháp xâm lăng bán đảo Krym để phá hủy năng lực hải quân của Nga. Tình hình tại Trung Á vẫn chưa thể được giải quyết một cách ổn thỏa trong nhị thập niên tiếp theo, sau này Anh sáp nhập Baluchistan vào năm 1876 và Nga sáp nhập Kirghizia, Kazakhstan và Turkmenistan.



Năm 1878, Đế quốc Ottoman đã chuyển giao đảo Síp cho Anh và đổi lại họ sẽ thu được phụ tá nếu bị quả đât Nga đánh. Người Anh giữ vững chinh phục Ai Cập nhằm bảo vệ kênh đào Suez và tuyến đường sang Ấn Độ vào năm 1883. Sau cuộc nổi dậy ở miền Nam Ai Cập bởi vì một thủ lãnh tôn giáo là Mahdi lãnh đạo, Anh tiến vào chiếm Sudan năm 1898.

Như vậy, đế quốc Anh đã mở rộng tầm ảnh hưởng đến các thực dân địa sâu trong lục địa ở Trung và Nam Mỹ đến cả Trung Quốc dưới thời Nữ hoàng Victoria trị do (1837 – 1901). Các thực dân địa ở vùng Caribe, châu Phi, châu Á, Úc – Á, vị trí Thái Bình Dương chịu sự kẻ thống trị từ London và thống hàng đầu dưới vương triều Anh. Các hải cảng chiến lược như Gibraltar, Hồng Kông, Singapore và Aden đều rơi vào tay trái đất Anh, các tuyến đường sắm sửa xung yếu như Cape (Nam Phi) từ Anh tới Ấn Độ, tuyến kênh đào Suez (Ai Cập) đến các đồn điền trồng cây gia vị và cao su ở Đông Nam Á cũng do Anh chất vấn.

Có thể bạn quan tâm: » Ngọn ngành nguồn gốc xung đột Israel và Palestine



Đầu thế kỉ trăng tròn, Anh có một lực lượng hải quân quán quân dân chúng, trở nên chúa tể của đại dương khơi cùng một hệ thống thuộc địa rộng khắp gồm Canada, Australia, đa số châu Phi, vùng Caribe, Viễn Đông. “Mặt trời không bao giờ lặn trên nhà nước Anh” là một câu nói tưởng như thường thể tin nổi mà lại biểu diễn chính xác nhất sự minh mông bất tận của thuộc địa Anh lúc bấy giờ.

Tuy nhiên, sự vươn lên của các cường quốc khác nhau với tham vọng bá chủ đã khiến Anh bị cuốn vào vòng xoáy của nhị cuộc chiến tranh thế giới lần thứ nhất (1914 -1918) và thứ nhị (1939 – 1945).

Đế quốc Anh trong chiến tranh thế giới thứ nhất và thứ 2

Thế chiến thứ 1 đã mang đến nhà cửa cho Anh song trên thực tại, thiệt hại là bắt buộc tưởng tượng nổi với nền kinh tế suy thoái, ngân sách trống rỗng, những thành thị bị phá hủy nặng nài. Năm 1919, nền chủ quyền của Ireland đã được tuyên bố ở Dublin. Quân đội Cộng hòa Ireland song song bắt đầu một chiến tranh du kích chống chính quyền Anh. Chiến tranh Anh-Ireland hoàn thành vào năm 1921 trong thuyệt vọng và nhị bên ký kết Hiệp định Anh-Ireland thiết lập Quốc gia Tự bởi vì Ireland, một núi sông tự trị nằm trong Đế quốc Anh, với nền tự do tự chủ thật sự song vẫn có phối hợp về hiến pháp với Quân chủ Anh.

Chưa kịp khắc phục hậu quả chiến tranh, Anh làm tiếp bước vào trận chiến tranh con người thứ 2. Lần này, tiềm lực của đế quốc hùng bạo gan trong quá khứ đã không còn, Anh thất bại liên tiếp trên nhiều trận mạc ngay từ buổi đầu trận đấu. Tuy sau đó, với sự can thiệp của Mỹ, phe bầy gồm Anh đã tiến công bại phe phát xít song thực tế Anh mất hầu như hoàn hảo thuộc địa của mình ở Đông Nam Á vào tay quân Nhật trong chiến tranh.

Có thể bạn quan tâm: » Nguyễn An – Người Việt tạo nên Tử Cấm Thành Bắc Kinh

Đế quốc Anh suy vong

Từ sau năm 1945, đế quốc Anh bắt đầu suy tàn khi phong trào phóng thích thuộc địa dâng cao trên khắp người. Anh phải trao trả độc lập cho Ấn Độ – thực dân địa ấm no nhất của mình vào năm 1947. Sau đó, các thực dân địa còn lại của Anh cũng dần dần giành được hòa bình, ghi lại sự xong xuôi của đế quốc hoàng kim.

Ngày nay, tuy mặt trời đã không còn chiếu sáng mãi mãi trên bờ cõi của đế quốc Anh nữa song tiếng nói và văn hóa Anh vẫn đang chiếu sáng khắp năm châu. Anh quốc vẫn là một trong những nước Tây u có nền kinh tế rất phát triển nhất và sức ảnh hưởng không bé đối với người trên nhiều lĩnh vực.

Xem đính thêm:

• London và những điều đắm say ở thủ đô nước Anh
• Lịch sử Hoa Kỳ: Tóm tắt nhanh lịch sử nước Mỹ
• Lịch sử Ai Cập: Tóm tắt nhanh từ đế chế Ai Cập cổ đại tới nay
• Review sách: ‘Napoléon Bonaparte’ – vì sao Napoleon lại to con?
• 17 bộ phim Anh Quốc hay hàng đầu người chơi nên xem