Năng lượng sạch và cuộc chạy đua tìm “dầu trắng”

Trung Quốc ách thống trị chuỗi cung ứng pin lithium-ion trái đất. Giờ đây, các nước đối thủ đang tranh giành quyền khám nghiệm nhiều hơn đối với “dầu trắng”.

Cảng công nghiệp Kwinana ở bờ biển phía Tây nước Úc là một chấm nhỏ tuổi tí trên phiên bản đồ năng lượng toàn cầu. Từ năm 1955 địa điểm đây là các nhà máy lọc dầu của hãng BP (British Petrolium), lúc đó còn có tên là doanh nghiệp dầu khí Anglo-Persian, đã từng cung cấp 70% nhiên liệu cho vùng Tây Úc. Nhưng giờ thì nhà máy lọc dầu đã đóng cửa tháng 3/2021. Những thùng phệ đã từng chứa dầu in dấu trên nền trời, dần dần trở nên đồng nát trong bầu không khí mặn chát.

Nhưng dưới lớp đất đỏ, không chỉ có dầu. Úc có 50% trữ lượng lithium của toàn cầu. Máy móc lại gầm rú. Nhưng hiện giờ chúng là một phần trong cuộc đua xác thật nguồn năng lượng trong trắng – cuộc đua đang bị Trung Quốc áp đảo.

Có thể bạn quan tâm: » McLaren Solus GT: khi siêu xe trong game bước ra đời thực

Trong 30 năm qua, lithium trở thành một nguồn lực quý giá. Nó là thành phần quan trọng thiếu được của pin, trong thiết bị cầm tay hay dế yêu cơ mà nhiều người đang dùng để đọc bài báo này, và cho các xe điện, chẳng bao lâu nữa sẽ đầy trên đường. Nhưng cho đến Thời gian qua, lithium đào được từ các mỏ của Úc vẫn phải xử lý ở khu vực dị kì.

Trong lĩnh vực xử lý lithium, Trung Quốc có khu vực nổi trội. Quốc gia này nghiến ngấu 40% của 93000 tấn lithium thô được khẩn hoang trong năm 2021. Hàng ngàn nhà máy béo phệ trên khắp non nước, đang hàng ngày vắt ra hàng triệu bộ pin cho xe điện, phục vụ cả thị trường sex trong nước, và các hãng ngoại quốc như BMW, Volswagen và Tesla.

Trung Quốc hiện đang chiếm 80% thị phần pin thế giới. 6 trong 10 nhà desgin to hàng đầu nằm ở Trung Quốc, trong đó riêng CATL đã chiếm hơn 30% thị phần. Sự áp đảo này còn diễn giả trong suốt chuỗi tương trợ.

Các doanh nghiệp Trung Quốc đã ký những hiệp đồng ưu đã với các non sông giàu lithium và lợi dụng số tiền Khủng nhưng giang sơn đầu bốn vào những bước phức hợp nằm giữa vỡ hoang và thành lập. Như vậy đang làm thế giới lo lắng. Mỹ và EU đang chạy đua để “cai sữa” từ Trung Quốc, Trước khi quá muộn.



Một chiếc ô-tô điện cần khoảng từ 30-60kg lithium. Ước tính đến năm 2034, chỉ riêng Mỹ đã cần khoảng 500,000 tấn lithium thô hàng năm cho EV. Các chuyên gia ngay ngáy có thể sẽ xảy ra khủng hoảng như dầu khí từ trận đấu ở Ukraina, vì các lý bởi vì địa chính trị mà Trung Quốc cắt đứt nguồn giúp đỡ pin cho tàu điện. Andrew Baron, giáo sư năng lượng và môi trường đại học Swansea nhận định: “Phương Tây cần phải chóng vánh nâng cao năng lực chế tạo pin.”

Và có vẻ như họ đang nỗ lực, dù hơi ung dung. Nếu theo đúng kế hoạch, tới năm 2025, Mỹ sẽ có thêm 13 siêu nhà máy, cùng với 35 nhà máy nữa ở châu Âu cho đến 2035. (Đây vẫn là giả thiết, bởi khá nhiều dự án bị chậm chạp trễ bởi vì các vấn đề hậu cần, phản đối của quả đât, như nhà máy của Tesla gần Berlin.)

Nhưng các nhà máy béo múp này vẫn cần lithium, rất là nhiều. Tháng 3 mới rồi, tổng thống Mỹ tuyên bố sẽ sử dụng Luật Sản xuất Quốc phòng để đầu tư vào các mỏ lithium và những nguyên liệu thiết yếu Đặc trưng để phát hành pin ở nội địa, dưới danh nghĩa vững chắc an toàn việt nam. Châu Âu thì đang biên soạn thảo phương tiện để xây dựng nên chuỗi trợ giúp khép kín tại châu Âu, với việc tụ hội vào khâu tái chế lithium.

Nhưng có một công đoạn bắt buộc quan yếu bỏ quên thân khai mỏ và kiến thiết. Chế biến từ lithium thô sang carbonat lithium hay hydroxide lithium để làm pin, là một quy trình tốn kém và phức hợp. Mỹ có thể cần tới hàng chục năm và 175 tỷ USD để bắt kịp Trung Quốc. Trung Quốc hiện đang khám nghiệm 2/3 năng lực chế biến lithium của địa cầu giúp họ củng cố vị thế trên công nghiệp sex pin trong những năm tới.

Nếu không đầu tứ vào công đoạn này, lithium đào lên được từ các mỏ ở Mỹ và châu Âu lại phải chở sang châu Á để chế biến Trước khi đưa quay về để desgin pin và Trung Quốc vẫn cầm chủ bài trong tay.

Thoạt trông, có vẻ như Kwinana là một bước đi đúng hướng. Một nhà máy chế biến được phát hành ngay phía bắc cơ sở lọc dầu cũ, và trong tháng 5 đã cho ra mẻ lithium hydroxide trước tiên sẵn sàng để làm pin. Nhưng điều đó không giúp Úc tự chủ trong việc chế biến và bán lithium của mình. Nhà máy đó là một liên doanh và cổ đông chính lại là một công ty Trung Quốc có tên là Tianqi Lithium, hiện bình chọn khoảng một nửa năng lực desgin của cả nhân loại.

Trong chuỗi giúp đỡ tạo pin, Trung Quốc hiện ra ở khắp vị trí. Tianqi có cổ phần ở doanh nghiệp khai mỏ SQM lớn nhất Chile và Greenbushes mỏ lithium béo hàng đầu Úc. Cả Tianqi và kẻ địch của họ ở Trung Quốc là tổ chức Ganfeng Lithium đã thỏa thuận nhiều thương vụ tại “Tam giác lithium” ở Nam Mỹ gồm nơi giàu tài nguyên trên dãy Andes ở thân ba nước: Argentina, Bolivia và Chile.

Câu chuyện gần giống với các nguyên tố thảng hoặc khác nhau cần để làm pin như cobalt: Trung Quốc bình chọn 70% ngành khai mỏ của Cộng hòa dân chủ Công gô, nơi chứa hầu như trọn vẹn trữ lượng cobalt của loài người.



Ngoài việc lũng đoạn loài người, Trung Quốc cũng tăng nhanh khai thác và tạo trong nước. Hiện Trung Quốc đứng thứ ba về xây dựng lithium, sau Úc và Chile, mặc dù chỉ chiếm dưới 10% tổng cung. Việc coi lithium là ưu tiên nhà nước là một phần của chiến lược “Made in China 2025”. Khoảng 60 tỷ USD được trợ giá để chế tạo ra công nghiệp sex xe điện và chuỗi giúp đỡ pin. Các tổ chức làm pin đầu tứ hàng tỷ đô vào nguồn lithium nội địa với quy mô không tồn tại ở đâu trên mọi người.

Trung Quốc là nước duy số 1 có thể tự chủ chu toàn mọi công đoạn để đưa lithum từ quặng thô đến pin hoàn thiện nhưng không cần nhập cảng bất kỳ Hóa chất hay vũ trang nào. Đây là hệ quả của một môi trường chính trị khuyến khích các đơn vị tập kết giảm phung phá gây ra lithium thay bởi vì tối ưu lợi nhuận cho cổ đông.

Nhưng Trung Quốc vẫn chưa xuất bản đủ lithium. Chưa kể ngoài lithium, họ vẫ phải nhập cảng cobalt, nicken, đồng và than chì. Bởi thế họ vẫn cần hợp tác. Bởi thế ngày nay cả Trung Quốc và phương Tây đều chẳng yêu thích gì chiến tranh thương nghiệp. Nhưng sự thăng bằng quyền lực có thể thay đổi do hai bên đều đang nỗ lực tự chủ về năng lượng.

Có thể bạn quan tâm: » Biểu đồ tương thích theo cung hoàng đạo của Trung Quốc: Tình yêu, Hôn nhân, Tình bạn

Hình như phương Tây chạy đua xây mỏ và nhà máy, Trung Quốc bắt đầu khai phá Tân cương và các hồ nước mặn trên cao nguyên Tây tạng.

Có thể bạn quan tâm: » Bún qua cầu Vân Nam đặc sản nổi tiếng gắn liền với câu chuyện tình yêu cảm động 

Cuối cùng có thể là lithium cũng không thi thoảng tới thế. Con địa cầu có thể học cách tách được lithium từ nước đại dương, hoặc chế ra sức nghệ làm pin mới mà lại toàn diện chẳng cần tới lithium. Nhưng trong ngắn hạn, sự thiếu hụt nguồn cung có thể dẫn đến giá nguyên liệu tăng vọt và phá vỡ quá trình chuyển đổi sang tàu điện.

Nếu kịch phiên bản đó xảy ra, các nhà tạo xe điện Trung Quốc sẽ có ưu thế Khủng. Vì ngay lúc này Nio và những nhãn hiệu châu Âu bởi vì Trung Quốc sở hữu như MG, đã bán tàu điện với giá rẻ nhất trên công nghiệp sex. “Các doanh nghiệp châu Âu vì Trung Quốc kiểm soát có ích thế hơn hẳn so với các đối thủ từ Âu Mỹ.”

Khi đi vào sinh hoạt, nhà máy lithium ở Kwinan sẽ có công suất 24000 tấn lithium hydroxide hàng năm. Nhưng lithium khẩn hoang ở Úc, chuyển thành pin ở Hàn Quốc hoặc Thụy Điển rồi được đính thêm vào xe điện bán ở châu Âu hoặc Mỹ, nương tựa vào Trung Quốc trên từng cây số.

Những vết tích của nhà máy lọc dầu vẫn còn đó, như đài tưởng niệm cuộc đua thế kỷ về năng lượng hóa thạch, đã thay đổi con người.

Một cuộc đua mới đã bắt đầu, và Trung Quốc đang chiếm thế thượng phong.

–
LION DECOR
Biên tập ngã sung từ bài căn bệnh của ông Nguyễn Thành Nam – Phó Chủ tịch HĐQT trường Đại học FPT. Bài viết gốc: “The World Can’t Wean Itself Off Chinese Lithium” của tác giả Amit Katwala trên Wired.